O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Rus 
dengizchilari 
va 
sayohatchilarining 
geografik 
kashfiyotlari. 
Dunyodagi unchalik nomi chiqmagan va ma’lum bo‘lmagan joylar: o‘lkalar, 
mamlakatlar, kontinentlarni o‘rganishda va kashf etishda rus dengizchilari va 
sayohatchilarining roli anchagina katta. 1639 yili rus sayyohlari Tinch okeani 
qirg‘oqlariga borib etishdi. Ular birinchilardan bo‘lib Sibirni kesib o‘tib Oxota 
dengiziga chiqqan kishi Ivan Moskvin bo‘ladi. 1643-1646 yillarda Poyarkov V.D. 
Yakutskdan Tinch okean qirg‘oqlariga borib yetdi. 1648 yilda Semyon Dejnev 
Kolima daryosi quyilishi (deltasi) dan dengiz orqali Osiyo va Amerika bo‘g‘ozi 
orqali o‘tib, Anadir daryosi qo‘yi oqimigacha suzib boradi. 1697 y. V.T. Atlasov 
Kamchatka yarim orolini kashf qiladi. 1711 y. rus dengizchilari Kuril orollarini 
ochadi. 
1732 y. Ivan Feodorov ekspeditsiyasi Alyaska qirg‘oqlariga yondoshib borib 
Prins Uelsk burunigacha suzib boradi. V.Bering (1725-1743 yillar) sayohati 
davomida Aleut orollari, Bering oroli, Amerikaning Shimoliy – g‘arbiy sohillarini 
kashf etadi. Osiyo va Amerika o‘rtasidagi bo‘g‘ozda yo‘l ochiladi. Oxota dengizi, 
Kamchatka qirg‘oqlari, Kuril orollari va Yaponiyaning shimoliy qismlari o‘rganilib 
kartaga tushiriladi. XVIII asrda ajoyib rus sayohatchilari V. Prochishev, D.L. Evsin, 
D.Ya. Laptev va X.P. Laptev, S.I.Chelyuskin, S.P.Krashennikov, G.I. Shelixov 
«Rossiyalik Kolumb» nomi bilan mashhur bo‘lgan. 
XIX asr boshlariga kelganda odamlar yashaydigan kontinent (quruqlik)larni 
kashf etish asosan tamomlanadi. Dunyodagi eng yirik daryolar oqimi butunlay 
o‘rganilib chiqildi va kartaga tushirildi. Odamlar yashaydigan joylarning asosiy relfi 
aniqlandi. Shimoliy va Janubiy qutblar territoriyasi o‘zlashtirildi. Osiyo quruqligining 
kam o‘rganilgan o‘lkalari batafsil tekshirib chiqildi. Dengiz va dunyo okeanlari 
qismlarida okeanagrafik ilmiy-tadqiqot ishlari olib borildi. XIX asr boshlarida rus 
sayyohlari birinchilardan bo‘lib dunyo bo‘ylab sayohat qilish imkoniyatiga ega 
bo‘ldilar. Jumladan, kapitanlar N.F.Kruzenshtern va Yu.F.Lisyanskiylar (1803-1804 
yillar) Tinch okeanidagi yangi orollarni kashf etishi, dengizchilardan M.P.Lazarov, 
F.F.Bellinsgauzenlarning Avstraliya Polineziyaga sayohati, 1821 yilda Antarktidani 
kashf etishi juda katta voqea bo‘ldi. Sayohatchi Mikluxo – Maklayning Yangi 
Gvineya (XIX asr 70 yillari)ni batafsil o‘rganishi va rus kashfiyotchilarining 
Markaziy Osiyoni (Tyan-Shan, Pomir, Oloy tog‘lari va Mongoliyani) o‘rganishi katta 
ahamiyat kasb etdi. Bu sohada P.P.Semenov – Tyan – Shanskiy va N.M. 
Prjevalskiylarning xizmatlari juda kattadir.