O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi samarqand davlat universiteti

1. Taqsimlangan reestrlar ma’lumotlarining huquqiy tartibi 
 
Huquqiy tartib taqsimlangan reestrlar ma‘lumotlarining ishonchlilik va 
autentiklik prezumpsiyalarini o‗rnatadi. Bu meta-ma‘lumotlar, ya‘ni tarqatilgan 
ro‗yxatga olish kitobida har qanday ob‘ektlarni tavsiflovchi belgilar va 
xususiyatlar, ishonchlilikni isbotlashni talab qilmaydi va axborot blokining 
mazmuni a-priori haqiqiy hisoblanadi, ya‘ni shakllanish vaqtida bo‗lgani kabi va 
bu ham isbot talab qilmaydi. 
Bu umumiy qoida taqsimlangan reestrlarning axborot tizimlari ishlab 
chiquvchilari juda kam huquqiy xavf bilan, ma‘lumotlar kelib chiqishi ishonchiga 
asoslangan raqamli platformalar yanada jasur loyihalarni amalga oshirish imkonini 
beradi. 
Bir blokcheyn-platforma orqali aviakompaniya agentlari tomonidan 
aviachiptalar sotish uchun ―A‖ banki va ―B‖ aviakompaniyasi ishtirokida juda 
tasviriy loyiha misolini keltiramiz. 
Ushbu loyiha aviakompaniya chiptalarini tarqatish jarayonini boshqarishda 
tranzaksiya 
xarajatlarini 
sezilarli 
darajada 
kamaytirishni 
ta‘minlaydi. 
Aviakompaniya hisobot davrida bir marta to‗lovlar amalga oshiriladigan agentdan 
o‗z chiptalari uchun to‗lovni olishiga ishonch hosil qilishni istaydi, chiptalar esa 
har soniyada ularga sotiladi. Ilgari bu kafolatlar va depozitlarning klassik 
vositalaridan foydalangan holda amalga oshirilardi va resurslar talab qilardi. Lekin 
hozir, texnologiya xususiyatlari tufayli, ishtirokchilar tizimning o‗zi agentda pul 
mavjudligini tekshiradigan va real vaqtda aviakompaniya hisobiga uni 
o‗tkazadigan ishonchli muhitini qurishga muvaffaq bo‗lishdi. ―A‖ banki bunday 
to‗lovlarni aviakompaniya bilan agentning maqsadli tranzaksiyasining 
haqiqiyligida mutlaqo ishonch hosil qilgandagina amalga oshirishi mumkin – u 
blokcheynda ularni ko‗rib, ularning ishonchliligi va autentikligiga ishonadi. 
Shu bilan birga, bunday loyiha har qanday ishtirokchining tashabbusi bilan 
ma‘lumotlarning noto‗g‗riligi haqida nizo mavzusiga aylanishi mumkin, chunki bu 
an‘anaviy axborot tizimining ishlashi bilan bog‗liq bo‗lgan tomonlarning 
majburiyatlari. Biroq, agar qonunchilik darajasida blokcheyn ma‘lumotlarining 
ishonchliligi prezumpsiyalari mavjud bo‗lsa, unda bunday da‘vo uchun sud 
istiqboli bo‗lmasdi. Bu muayyan sharoitlarda hakamlik muhokamasi butun tizimi 
ishlashini to‗xtatishi mumkin bo‗lganda juda muhim ahamiyatga ega.