O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi samarqand davlat universiteti
Smart-shartnomalardan foydalanish bilan bog‘liq huquq va majburiyatlar
Download 2.72 Mb. Pdf ko'rish
|
BLOKCHEYN VA KRIPTOVALYUTA TEXNOLOGIYASI
2. Smart-shartnomalardan foydalanish bilan bog‘liq huquq va majburiyatlar.
Bu taqsimlangan reestrlarni, yoki aniqrog‗i, BC/DLT texnologiyasining bir sho‗ba sifatidagi smart-shartnomalarni huquqiy tartibga solish uchun ikkinchi maqsadli institut hisoblanadi. 147 ―A‖ banki va ―B‖ aviakompaniyasi ishtirokida ko‗rib chiqilgan loyihada, blokcheyn tizimi faoliyatining har bir akti – smart-shartnoma ijrosi natijasidir, ya‘ni BC/DLT ijro muhitida ishtirokchilar tomonidan kelishilgan algoritmga ko‗ra ishlaydigan va taqdim etilgan operatsiyalarni mustaqil ravishda amalga oshiradigan kompyuter dasturi. Birinchidan, tomonlar bunday dastur orqali o‗z majburiyatlarini bajarish bo‗yicha kelishib olish huquqiga ega bo‗lishlari kerak. Huquqiy ma‘noda, bu ishtirokchilar o‗z harakatlarining tabiatidan xabardor ekanliklarini va aqlli shartnoma faoliyatining oqibatlari uchun to‗liq javobgarlikni o‗z zimmasiga olishlarini anglatadi. Smart-shartnoma huquqi smart-shartnoma bajarilishi munosabati bilan sodir bo‗ladigan har bir narsa uchun standart javobgarlik prezumpsiyasini nazarda tutadi: aqlli shartnoma faoliyatining barcha oqibatlari tomonlar irodasini amalga oshirish oqibatlari sifatida e‘tirof etiladi, bu esa oddiy tilda quyidagi formula bilan ifodalanishi mumkin: ―smart-shartnomadan sodir bo‗lgan barchasi - sizning muammoingiz‖. Aqlli shartnoma mohiyati uchun tomonlarning o‗zi javobgar. Bunday qoida, bir tomondan, tomonlarni smart-shartnomalarni qo‗llashda cheklamaydi, va boshqa tomondan, u barcha darajadagi hakamlarni smart-shartnomalar mohiyatini tushunish zaruratidan xalos etadi (buning uchun maxsus ekspertiza talab qilingan bo‗lardi). Smart-shartnomalarda tomonlarning huquqiy pozitsiyasini isbotlash tomonlarning o‗zlariga topshirilishi kerak. Ikkinchidan, agar majburiyatlar smart-shartnomada nazarda tutilganidek bajarilishi kafolati saqlab qolinmasa, majburiyatlarni bajarish uchun vosita sifatida smart-shartnomadan foydalanish mantiqqa to‗g‗ri kelmasdi. Va bu erda o‗zgarmaslik, transparentlik, barqarorlik va umumiy qaytarilmaslik - tomonlar aqlli shartnomani majburiyatlarni bajarish vositasi sifatida ishlatishga rozi bo‗lgan texnologiyaning xususiyatlaridir. Shunday qilib, smart-shartnoma ijrosini to‗xtatish, ya‘ni majburiyatlarning bajarilishini to‗xtatish mumkin emasligiga huquqiy kafolatni o‗rnatish maqsadga muvofiqdir. Smart-shartnoma yoki tegishli da‘volarni bekor qilish noqonuniy deb hisoblanishi kerak. Aqlli shartnoma ijrosining haqiqiy to‗xtatilishi, agar taraflarning kelishuviga binoan sodir etilmagan bo‗lsa, aybdor tomonning majburiyatlarini bajarishdan bosh tortish sifatida qaralishi lozim. Biroq, norozi tomon nizo qo‗zg‗atish huquqini o‗zida saqlab qoladi, lekin ular smart-shartnoma ijrosidan so‗ng bo‗ladi. ―A‖ banki va ―B‖ aviakompaniyasining so‗z yuritilgan loyihasida bir nechta smart-shartnoma bo‗lib, ulardan biri – bu chipta sotib olish bo‗yicha bitim tranzaksiyasi va pul mablag‗larining aviakompaniya foydasiga qarama-qarshi o‗chirilishi. Bu, ehtimol, bir martalik operatsiya bo‗lib, masalan, bank to‗lovlarni 148 haqiqiy emas deb bilish va ularni bekor qilish huquqini saqlab qoladi, deb tasavvur qilish qiyin, garchi bank yana xolisona bo‗lsa-da, bank bu huquqni saqlab qoladi. Bizning tushunchamizga ko‗ra, bunday huquq bo‗lmasligi kerak, chunki shartnomaning boshqa taraflari bunday bekor qilishning mumkin emasligi haqida huquqiy kafolatlarga ega bo‗lishi kerak, aks holda ularning bunday o‗zaro hamkorlikdagi ishtiroki ortiqcha huquqiy xavflarni o‗z ichiga oladi. Download 2.72 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling