O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti g. R. Tursunova

Ofitsiantning shaxsiy gigiyenasi. Ofitsiantning kasbi artist faoliyatiga o‘xshab 
ketadi. Artistlar tomoshabinlar bilan bog‘langanidek, ofitsiant ham zaldagi mijozlar 
bilan uzluksiz aloqada bo‘ladi. Ofitsiant zalda psixologik muhit yaratadi, ularning 
harakatini, muomalasini kuzatayotgan mijozlarda bu tashkilot haqida ijobiy fikr paydo 
bo‘ladi. 
Ofitsiantning tashqi ko‘rinishi, yurish - turishi va o‘zini tuta bilishiga juda ko‘p 
narsalar bog‘liq. Xushmuomalalik ofitsiantning yuzidan, chehrasidan ko‘rinib turishi 
kerak, bo‘yi-basti o‘rtacha, sochi yaxshi taralgan, chiroyli qad - qomat restoran 
zalining xusniga husn qo‘shadi. Bu tabiat in’om etgan go‘zallik, yaxshi eshitish 
qobiliyati, dona - dona so‘z ifodasi - bularning hammasi restoranga tashrif buyuruvchilarda 
ofitsiantga nisbatan ijobiy munosabat uyg‘otadi. 
Ofitsiant xizmatining yana bir o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, u mijozlarga 
taom tashiydi, kerak bo‘lsa stol atrofida aylanib mijozlarga parvona bo‘ladi. Bu yerda ham 
albatta u sanitariya - gigiyena qoidalariga rioya qilishi lozim: 

ofitsiantning sochi ajib, g‘ayriodatiy bo‘lmasligi, sochlar ko‘z ustiga 
tushmasligi, ish jarayonida sochlarini tartibga keltirish, tarash tavsiya etilmaydi, chunki 

---

139 
soch taomga tushishi mumkin; 

og‘izdan noxush hid tarqalmasligi uchun maxsus pasta bilan og‘izni yuvish, 
chayish lozim. Har kuni kechki ovqatdan so‘ng va ertalab ish boshlashdan oldin tishni 
yuvib tozalash kerak; 

ishga kelishlaridan oldin dush qabul qilishi va erkaklar har kuni soqollarini 
olishlari zarur; 

ayol ofitsiantlarga ish boshlashlaridan oldidan kosmetik vositalardan haddan 
ortiq ko‘p foydalanishi, kuchli hidli atir sepishi, yirik taqinchoqlar taqishi tavsiya 
etilmaydi; 

ishga toza kiyimda kelishi, xizmatga kirishish oldidan qo‘llarni sovun bilan 
tozalab yuvish zarur; 

ish jarayonida ora - orada qo‘lini yuvib turishi, elektr sochiq bilan quritishi, agar u 
bo‘lmasa bir marta foydalaniladigan sochiqlarni ishlatishi lozim; 

restoran kiyimida ofitsiant tashqariga chiqishi, boshqa biron ish bilan band 
bo‘lishi mumkin emas. 

ofitsiant ko‘p harakatlarni mijozlar oldida, ularning ko‘z o‘ngida bajaradi, shuning 
uchun qo‘llarida ham hech qanday nuqson bo‘lmasligi, masalan, tirnoqlar olingan bo‘lishi, 
qo‘lda yara alomatlari bo‘lmasligi, biron barmog‘i bint bilan bog‘lanmagan bo‘lishi talab 
qilinadi. Ovqatlantirish korxonalarida faoliyat olib boradigan xodimlarining hammasi o‘z 
vaqtida tibbiy ko‘riqdan o‘tgan bo‘lishlari shart. Bundan asosiy maqsad kasallik taom orqali 
restoranning 
boshqa 
xodimlariga, 
restoranga 
tashrif 
buyuruvchilarga 
zarar 
yetkazmasligini oldini olishdir. 
Kishilar mehmondorchilikka borganlarida mezbon yaxshi kiyingan holda, 
xushchaqchaqlik bilan kutib olsa, kelgan mehmonlar mamnun bo‘ladi. Xuddi 
shunday ofitsiant ham restoran zalining mezboni, uning yaxshi kiyinishi, axloq - 
odobi va madaniyatli bo‘lishi restoranda chiroyli muhitni yaratadi. 
Ofitsiant restoran zalining sohibi, shuning uchun ham chiroyli, ham qulay 
shaklda kiyinishi kerak. U kuni bilan ishlaydi, uning harakati kiyimiga mos tushishi, 
ya’ni, ofitsiantning butun borlig‘i restoranni bezab turishi kerak. 

---

140 
Har bir restoranning o‘ziga xos kiyimi (uniforma) bo‘lishi lozim. Ular hamma 
xodimlar uchun bir xil shaklda va bir xil bichimda bo‘ladi. Ammo bosh ofitsiantning 
kiyimi boshqa ofitsiantlarnikidan ajralib turishi lozim. Ba’zi bosh ofitsiantlarning 
ko‘kragida ko‘krak nishoni (beyjik) bo‘ladi. Ofitsiantlarning kiyimi mavsumga qarab 
o‘zgarib turadi. 
Restoranda xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarning kiyimi restoran toifasiga ham 
bog‘liq bo‘ladi. Luks va oliy toifadagi restoran xodimlarining kiyimi yuqori sifatli 
matolardan tikilib, quyi toifadagi restoran xodimlari uchun esa nisbatan arzon 
matolardan tayyorlanadi. 
Restoran xodimlarining kiyimlari har xil dizaynda, tikilishi, o‘lchami 
xodimlarga mos kelidigan, zamonaviy, chiroyli, qulay, yaxshi tozalanadigan, 
yuviladigan bo‘lishi, poyafzallari ham xuddi shunday bo‘lishi shart. Restoranda 
xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar kiyim va poyafzallarini doimo ozoda tutishi, kostyum 
va ko‘ylaklari dazmollangan bo‘lishi kerak. 
Ofitsiantga beriladigan kiyim va poyafzallar faqat xizmat vaqtida kiyiladi. 
Restorandan tashqarida esa kiyishga ruxsat etilmaydi. Shuning uchun agar kiyimlar 
saqlanayotgan joyida yuqolib qolsa, unda ofitsiantning aybi bo‘lmasa, ma’muriyat 
mas’uliyatni o‘z zimmasiga oladi. Ofitsiantga yangi kiyim va poyafzal beriladi. 
Kiyim yuqolishi yoki ishdan chiqishida ofitsiant aybdor bo‘lsa, foydalangani uchun 
ofitsiantdan kiyim bahosi undirib olinadi va yangisi beriladi. Agar kiyim muddatiga 
qadar yaroqsiz holga kelib qolsa, ishdan chiqqanligi sababi ko‘rsatilib, dalolatnoma 
tuziladi. Ofitsiant sababchi bo‘lsa, kiyim uning xisobidan bo‘ladi.
Agar ofitsiant biron munosabat bilan ishdan bo‘shasa: nogironlik, bemorlik, 
qisqartirishga tushsa yoki harbiy xizmatga chaqirilsa, boshqa bo‘limga ishga o‘tsa, 
ma’muriyat qaroriga binoan kiyim va poyafzallar qaytarib olinmaydi. Ofitsiant 
mehnat intizomini buzsa, o‘z xohishi bilan ishdan bo‘shasa, boshqa sohaga ishga 
o‘tsa, kiyim va poyafzallar kiyilgan muddati chiqarib tashlanib, qolgan bahosi 
o‘ndirib olinadi. Kiyimlar muddati tugagandan so‘ng ofitsiantning mulkiga aylanadi. 
O‘zbekiston sharoitida ko‘pgina restoranlarda milliy an’analar e’tiborga olinib, 
ofitsiantlar milliy kiyimlarda xizmat qiladilar. Taomlar tayyorlash va mijozlarni oziq 

---

141 
- ovqat bilan ta’minlash jarayonida mehnatni muhofaza qilish va xavfsizlik 
choralariga belgilangan me’yor talablari asosida rioya qilish ofitsiantlar zimmasiga 
tushadi: 

ofitsiant zal, taom tarqatiladigan joylar, zinalar va pollarning texnik holati, 
ularning singan va yaroqsiz xolatini sezgan zahotiyoq ularni ta’mirlashni talab qilishi; 

erga to‘kilgan moy, suyuqlik, taom bo‘laklari va boshqalarni tezlik bilan 
artib, yig‘ishtirib olishi; 

eshiklar, kirish yo‘laklarida ehtiyot va e’tiborli bo‘lishi; 

konserva qutilarini maxsus ochqichlar bilan ochishi; 

issiq taomlar solingan idishlarni yana kattaroq idishlar ustiga qo‘yib, 
patnislarda olib borishi; 

taom ko‘tarib zinapoyalardan yurganda ehtiyot bo‘lishi; 

mijozlar raqsga tushayotganlarida patnis ko‘tarib zal bo‘ylab yurmasligi; 

cheti uchgan, siri ko‘chgan, yorilgan idishlarni ishlatmasdan topshirib 
yuborishi; 

mijozlarga xizmat ko‘rsatilayotgan paytda taom tarqatish joyida navbat 
tartibini saqlashi; 

patnisga faqat bir qator taom terishi; 

pichoq va sanchqilarning o‘tkir tomonini oldinga qilib yurmaslik, ularni 
tarelkalarda olib borishi; 

shishalarni maxsus ochqich bilan ochishi; 

kiyimlarga to‘g‘nog‘ich taqmaslik, cho‘ntaklarga sinadigan, kesadigan o‘tkir 
buyumlarni solmaslik va b. 
Xulosa. Restoranlar va ovqatlantirish korxonalarida faoliyat yuritayotgan 
xizmat ko‘rsatuvchi har bir xodim o‘z vazifasini mas’uliyat bilan bajarsa, tashrif 
buyuradigan mijozlarga chin dildan samimiy xizmat ko‘rsatsa hech qanday muammo 
hamda ziddiyatlarga yo‘l qo‘yilmaydi. Natijada ovqatlantirish korxonalarining obruyi 
va reytingi yuqori bo‘lib, doimo mijozlar bilan gavjum bo‘ladi.