O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti xalqaro turizm va turizm servisi kafedrasi Usmanova Z. I. Turizm marketingi

Rasm 10.2. Turistik korxonada marketing vazifalarni bajaruvchi savdo bo‘limi


3 bosqich. Marketingning mustaqil bo‘limi. Firma kengayib borib, marketing tadqiqotlar, yangi tovarlarni yaratish, reklama va savdoni rag‘batlantirish, xizmat ko‘rsatishni yaxshilashga qo‘shimcha mablag‘larni ajartishga imkoni paydo bo‘ladi. Ayni o‘sha vaqtda, savdo bo‘limining rahbari, odatdagidek, savdo xizmatini boshqarishga vaqtini va resurslarni tuplaydi. Asta-sekin firma rahbari marketing vazifasini mustaqil bo‘limga ajratib olish maqsadga muvofiq bo‘lar edi degan fikrga duch bo‘ladi (rasm 10.3.).
Bu bosqichda savdo va marketing har xil funksiyalar bo‘lsa ham, ammo bir-biri bilan uzviy bog‘langan (rasm 10.4.).

	Prezident
Savdo rahbari		Marketing bo‘limi rahbari
Savdo xodimlari		Boshqa marketing vazifalari (yollanma xodimlar)

Rasm 10.3. Turistik korxonasida marketingning mustaqil bo‘limi

Marketing bo‘limi

Savdo bo‘limi

I shlab chiqarish va sotish strategiyasini yaratish		Sotish
R ahbariyat uchun axborotni tayyorlash		Servis xizmatining sifatini ta’minlash
K orxona asosiy tarkiblarning harakatlarini muvofiqlashtirish		Savdo faoliyatini ma’muriyat tarafdan ma’qullash
I lgariga siljitish		Axborotni tayyorlash

Rasm 10.4. Servis va turizm sohasi korxonasida marketing va turizm bo‘limlarining asosiy maqsadlari

Kuchlarning bunday taqsimlanishi korxona rahbariga kompaniyaning imkoniyatlarini va muammolarni yanada muvozanatli baholashga imkon beradi. Tahmin qilaylik, firmada savdo hajmi asta-sekin pasayib bormoqda, korxona rahbari muammo yechimini qidirmoqda. Savdo bo‘limining rahbari savdo xodimlarni ko‘proq jalb qilishga, ularning ish haqini oshirishga, savdoning tadqiqotini o‘tkazishga, «kim ko‘proq sotadi» degan musobaqani o‘tkazishga, savdo vakillarini malaka oshirish kurslariga yuborishga yoki savdoni rag‘batlantirish maqsadida tovarlar narxini pasaytirish kabi takliflarni kiritadi. Ammo marketing bo‘limining rahbari bozordagi bo‘lgan vaziyatni mustaqil tahlil qilish kerak. Kompaniya kerakli segmentlarga xizmat qiladimi? Kompaniya xizmatlari yoki tovarlarga hamda raqiblar mahsulotiga bo‘lgan maqsadli iste’molchilarning qarashlari o‘zgarganmikan?

4 bosqich. Marketingning zamonaviy bo‘limi. Marketingning mustaqil xizmatining savdo bo‘limi bilan birgalikda faoliyat yuritishi eng asosiy kamchilikka ega bo‘ladi. Harakatlar tarqoqligi savdoni samarali tashkil qilishga xalaqit beradi, ikkita rahbar o‘rtasida ziddiyatlar vujudga keladi, chunki ulardan har bittasi korxona mahsulotini sotishda yetakchi o‘rin egallamoqchi bo‘ladi. Bu tizimning asosiy kamchiligi shundaki, ularning vazifalari mustaqil amalga oshiriladi.
Shuning uchun ham, zamonaviy marketing asosida marketing va savdo bo‘limiga rahbarlik qiladigan direktor lavozimi tayinlanadi. Unga qandaydir marketing vazifalari, hamda savdo menejerlari bo‘ysinadi (rasm 10.5).
5 bosqich. Samarali marketing kompaniyasi. Firma faol marketing bo‘limiga ega bo‘lishi mumkin, ammo bozorda mag‘lubiyatga uchrashi mumkin. Hamma narsa haridorlar ehtiyojlariga bo‘lgan munosabatga, kompaniyadagi boshqa bo‘limlarning marketing ma’suliyatini o‘z zimmasiga olishiga bog‘liq. Qachonki barcha xodimlar o‘z ishchi o‘rinlari bilan ular, eng avvalo, firma tovarlarini sotib oladiganlarga minnatdor bo‘lishini ongli ravishda tushunsa, faqat shunda samarali marketing to‘g‘risida gapirish mumkin. U yoki bu marketing tashkiliy tarkibining samaradorligi korxona xodimlariga bevosita bog‘liq. Bu yerda faqat ularning kasbiy tayyorgarligi emas, balki ma’suliyat me’yori ham hisobga olinadi (rasm 10.5).

	Prezident
	Marketing va savdo bo‘yicha amaldagi direktor
Savdo bo‘limi rahbari		Marketing bo‘limi rahbari
Savdo xodimlari		Boshqa marketing vazifalari (yollanma xodimlar)