O‘zbekiston Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat chet tillar instituti til nazariyasi va adabiyotshunoslik kafedrasi

GLOSSARIY

O’zbekcha	Inglizcha	Ruscha
AHVO – alohidalik, hodisa, voqelik, oqibat-	Alone, result
AJRALGAN ZIDDIYAT -	disconnect
BINAR ZIDDIYAT – ikki a’zoli ziddiyat	opposition
BIR O‘LCHAMLI ZIDDIYAT – faqat bir belgiga asoslangan ziddiyat	contrary
DARAJALI (GRADUAL) ZIDDIYAT – biror belgining o‘sib yoki kamayib borishiga asoslangan ziddiyat	contrast
DOIMIY ZIDDIYAT – o‘zgarmaydigan, lisoniy sathga xos bo‘lgan barqaror ziddiyat	In conflict
EMPIRIK YONDASHUV – narsa va hodisalarning zohiriy alomatlariga asoslanuvchi ilmiy bilish bosqichi	empiric
FORMAL O‘ZBEK TILSHUNOSLIGI – o‘zbek tilshunosligining lison va nutqni farqlamay, tilni ta’limiy maqsadlarda o‘rganuvchi bosqichi	Formal uzbek language
GIPERONIM – uyadosh birliklarni birlashtiruvchi uya birlik	gyperonim
GIPONIM – boshqa birliklar bilan bir uyaga kiruvchi birlik	gyponim
GIPONIMIK MUNOSABAT – uya-uyadoshlik munosabati	Relation of gyponimic
GIPONIMIYA – uyadoshlik munosabatiga asoslanuvchi lisoniy munosabat	gyponimia
GRADUONIMIYA – darajalanish munosabatiga asoslanuvchi lisoniy munosabat	graduonimia
KO‘P A’ZOLI ZIDDIYAT – a’zolari ikkitadan ortiq bo‘lgan ziddiyat	opposition
KO‘P O‘LCHAMLI ZIDDIYAT – birdan ortiq belgiga asoslanuvchi lisoniy ziddiyat	conflict
LISON – bir tilga xos lisoniy birliklar va lislniy munosabatlar majmui	language
LISONIY BIRLIK – biror lisoniy sathga mansub birlik	Unity language
ME’YOR – lisoniy birlikning nutqiy birlikka aylanishidagi oraliq filtr chegara bo‘lib, unda lisoniy birliklar “tanlov”dan o‘tadi	measures
NAZARIY YONDASHUV – narsa va hodisalarni umumlashtirish asosida ular zamiridagi UMISlarni ochuvchi bilish usuli	Theorical mind
NUTQIY BIRLIK – lisoniy birliklarning voqelanishi bo‘lgan, bevosita kuzatishda berilgan AHVO tabiatli birlik	Unity speech
PARADIGMA – “namuna” ma’nosida bo‘lib, nutqiy birliklarning umumlashtirilishi natijasida hosil bo‘lgan lisoniy birliklar sistemasi	paradigma
PARADIGMATIK MUNOSABAT – bir paradigmaga kiruvchi birliklarning o‘xshashlik va farqlilik asosidagi munosabatlari	Paradigmatic relation
PARTONIMIK MUNOSABAT – lisoniy birliklar orasidagi qism-butun munosabati	Partonimic relation
POG‘ONALI MUNOSABAT – til birliklarning “...ga kiradi”, “...dan iborat” tamoyili asosidagi munosabati	Step relation
PRIVATIV ZIDDIYAT – ziddiyat belgisiga a’zolardan biri aniq, boshqasi noaniq munosabatda bo‘ladigan ziddiyat	Privatic opposition
PROPORSIONAL ZIDDIYAT – a’zolari ziddiyat belgisiga o‘ziga xos xususiyati asosida teng munosabatda bo‘ladigan ziddiyat	Proporsional opposition
QO‘SHIMCHA – morfemaning AHVO tabiatli ko‘rinishi	additional
QOLIP – yasama so‘z, so‘z birikmasi va gaplarni hosil qilishda namoyon bo‘ladigan nutqiy malaka asosidagi model	model
SINTAGMATIK MUNOSABAT – lisoniy va nutqiy birliklarning gorizantal yo‘nalishdagi, birikish munosabati	Syntagmatic relation
SODDALASHISH – yasama so‘zlarning shaklan o‘zgarmasdan lisoniy sathga o‘tishi	To be simple
SUBSTANSIAL O‘ZBEK TILSHUNOSLIGI – o‘zbek tilshunosligining nazariy bosqichi bo‘lib, lison va nutqni farqlash va lisoniy substansiyalarni ochish va tavsiflash bilan shug‘ullanadi	Substuntional uzbek language
TASNIF – borliq hodisalarini barqaror belgilariga ko‘ra ma’lum tamoyillar asosida guruhlash	classification
TENG QIYMATLI (EKVIPOLENT) ZIDDIYAT – bir ziddiyat belgisi a’zolar tomonidan teng “bo‘lib” olinadigan ziddiyat	Ecvipolent opposition
TIL – lison, meyor va nutq yaxlitligidan iborat ko‘p sathli mavjudlik	language
TOTONIM – partominik munosabatda uya mohiyatli birlik	totonim
UMIS – umumiylik, mohiyat, imkoniyat, voqelik	umis
WPm – gapning eng kichik qurilish qolipi bo‘lib, kesimga teng keladi	WPm
ZIDDIYAT – lisoniy birliklarning o‘ziga xos belgilar asosida qarama-qarshi qo‘yilishi	opposition
ZOHIRIY BELGI – lisoniy birliklarning nutqiy alomatlari	Outward mark
FONOLOGIYA
FONEMA – eng kichik, biryoqlama lisoniy birlik	phonema
FONOLOGIYA - eng kichik, biryoqlama lisoniy birlikni o‘rganuvchi bo‘lib va u mavjud sath	phonologic
LEKSIKOLOGIYA
SEMA – sememaning tashkil etuvchisi	sema
SEMEMA – denotativ mohiyatli, leksemaning alohida sinonimik qaiorga kirishini ta’minlaydigan ma’no turi	semema
BIRLASHTIRUVCHI SEMA – bir uya yoki paradigmaga kiruvchi leksemalarning umumiy semasi, arxisema	Unite sema
LEKSEMA – asosan denotativ, ba’zan faqat grammatik ma’noga ega lisoniy birlik	lexcema
NAZARIY LEKSIKOLOGIYA – lison va nutqni farqlash asosida leksemalar tadqiqi bilan shug‘ullanuvchi tilshunoslik bo‘limi	Theorogical lexicology
FARQLOVCHI SEMA – leksemalarning o‘zaro farqli semalari	Differensial sema
NOMEMA – leksemaning fonetik strukturasi	nomema

ILOVALAR
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
SAMARQAND DAVLAT CHET TILLAR INSTITUTI

Ro‘yxatga olindi: № ___________________ 2018 yil “____” _____________

Samarqand davlat chet tillari instituti______________________ 2018 yil “____”__________

NUTQ MADANIYATI
FAN DASTURI

Bilim sohasi: 100000 — Gumanitar soha

Ta’lim sohasi: 120000 — Gumanitar fanlar
Ta’lim yo‘nalishi: 5120100-– Filologiya va tillarni o‘qitish
(koreys, xitoy, yapon, arab tillari)
SAMARQAND – 2018

Fan dasturi Samarqand davlat chet tillar instituti O‘quv-uslubiy kengashida ko‘rib chiqildi va ____ yil_____dagi __ - sonli bayonnomasi bilan ma’qullangan.

Fan dasturi Samarqand davlat chet tillar institutida ishlab chiqildi.

Tuzuvchi:

А.М.Тurobov - SamDCHTI “Til nazariyasi va adbiyotshunoslik” kafedrasi mudiri, f,f.n. dotsent
Тaqrizchilar:
N.B.Turniyozov – SamDCHTI "Til nazariyasi va adabiyotshunoslik" kafedrasi professori, f.f.d.
D.E.Jabborova - SamDCHTI "Til nazariyasi va adabiyotshunoslik" kafedrasi o`qituvchisi, f.f.d (PhD)

Fan dasturi Samarqand davlat chet tillar instituti Ilmiy Kengashida ko‘rib chiqilgan va tavsiya etilgan (2018 yil “-----” ------------------dagi “-----” – sonli bayonnoma).

Kirish
Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi talablaridan kelib chiqqan holda magistrlarda ijtimoiy ehtiyojlarga mos nutq va muloqot madaniyatini yuksaltirish yuksak ma’naviyatli va yuqori salohiyatli kadrlar tayyorlashning muhim shartlaridan biridir. SHu boisdan ularni adabiy og‘zaki va yozma nutq me’yorlari bilan tanishtirish, bu me’yor va qoidalardan amaliy foydalana bilish malakasini oshirish, fikr mahsulini nutq sharoiti va vaziyatiga mos ravishda og‘zaki va yozma shakllarda to‘g‘ri va ravon, ta’sirchan ifodalash, o‘zgalar fikrini to‘g‘ri va aniq anglash ko‘nikmalarini rivojlantirish hozirgi kunda g‘oyat muhim ahamiyatga ega.