O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz muhandislik-texnologiya instituti

Чўзилиш ва сиқилишда мустаҳкамликка ҳисоблаш
Мустаҳкамлик шарти (4.2) асосида конструкциялар элементларининг мустаҳкамлигига тегишли бўлган 3 хил масала ечилади, яъни:
I. Берилган материал ва ташқи юкланишлар асосида стержен кўндаланг кесим ўлчамларини аниқлаш масаласи.
Бу ҳолда стерженга таъсир қилаётган ташқи куч асосида N нинг эпюраси қурилади ва берилган материал учун рухсат этилган нормал кучланиш нинг қиймати мавжуд маълумотлар асосида олиниб, стерженнинг кўндаланг кесим юзаси аниқланади, яъни:
(4.3)
1-Мисол. Кўндаланг кесими доира шаклида бўлган чўян стерженнинг диаметри аниқлансин (4.3 расм).




4.3 Расм

Аввало 1.1 жадвалдан чўян учун рухсат этилган нормал кучланишларнинг қийматларини аниқлаймиз. , .

Бўйлама куч N нинг эпюрасини қурамиз (4.3 б-расм).
N нинг эпюрасидан

эканлигини аниқлаймиз.
Сиқилишдаги мустаҳкамлик шартидан
_.
Чўзилишдаги мустаҳкамлик шартидан
_.
Аниқланган F_с, F_ч юзалардан каттасини, яъни F_ч=6 см² ни оламиз. Доира учун
дан, бўлади.
Демак, стерженни юзасини F_ч =6см² деб олсак, у ҳолда стерженнинг сиқилган қисми учун ҳам мустаҳкамлик таъминланган бўлиб,

бу қисм тўла юкланмаган бўлади.
II. Берилган материал ва кўндаланг кесим ўлчамлар асосида стерженнинг юк кўтариш қобилиятини аниқлаш масаласи.
Бу ҳолда кўндаланг кесим юзаси F ва дан фойдаланиб
(4.4)
аниқланади.
Бунинг учун ўзгарувчан кесимли стерженларда аввало стержен узунлиги бўйича нормал кучланиш аниқланиб, унинг эпюраси қурилади. Кейин N^рухс қийматлари асосида рухсат этилган ташқи куч аниқланади.