O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti geografiya kafedrasi

 
 
MAVZU: JANUBIY AMERIKA TABIIY GEOGRAFIK REGION VA 
O'LKALARI. SHARQIY TABIIY GEOGRAFIK REGIONI 
REJA: 
1. 
Materik tabiiy geografik region va o'lkalariga umumiy tavsif. 
2. 
Sharq tabiiy geografik o'lkasining joylashgan o'rni. 
3. 
O'lkalarning materik tabiatini rivojlanishidagi o'rni. 
Adabiyotlar: 
1. 
T.V.Vlasova «Materiklar tabiiy geografiyasi» Toshkent «O'qituvchi» 
nashriyoti 1983 y 164-189 betlar. 
2. 
T.V.Vlasova «Fizicheskaya geografiya materikov» Toshkent 1986 g. 
3. 
O.Mo'minov «Materiklar tabiiy geografiyasidan studentlarning mustaqil 
ishlar» Toshkent «O'qituvchi» nashriyoti 1977 yil. 
4. 
Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi o'quv atlasi. 
Tabiiy region va o'lkalari. Sharq. Amazonka 
Shimoliy Amerikadagi kabi janubiy Amerikada ham tabiiy sharoitdagi eng 
katta farq sharqdan qadimgi platforma qism bilan materikning shimol va g'arbdagi
yosh hamda murakkab tizimiga ega bo'lgan And tog'lari sistemasi o'rtasi
mavjudligidir. Bu har bir qism ichida ularning kelib chiqish va tektonik
tuzilishidagi tafoutlar sababli iqlim sharoitining kenglik bo'ylab o'zgarishi o'ziga hos
nomoyon bo'ladi. Tog'li rayonlarda balandlik mintaqalari boshqacha tarkib topadi va
organik dunyosining tarkibi hamda qiyofasi bir biridan farq qiladi. Ana shu
tafavutlarga ko'ra materik 2 yirik qismga ajratiladi.
Sharq sharq tabiiy geografik regioni asosiy platforma tuzilishiga ega bo'lib
regionda tektonik hududi ancha ustunroq. Shimoliy subekvatorial va janubiy 
mo''tadil iqlim mintaqalari orollarini egallaydi bu regionda hududdiy tabiiy 
geografik farqlarining vujudga kelishida quyidagi omillar asosiy rol o'ynaydi.
1. 
Platforma tuzilishi Relyef hususiyati 
2. 
Tabiat zonalligi. 
3. 
Materikning qiyofasi yangi ekvator atroflarining kengligi janubga borgan sari
torayib borishi. 
4. 
Tinch okean tomonidan baland tizmalar bilan o'ralganligi Atlantika okeani
tomonidan ancha hududning nisbatan ochiqligi. 
Amazoniya. Amazoniya o'lkasi tabiatining asosiy hususityai Relyef yassiligi 
uzoq vaqt kontinental rivojlangan hamda ekvatorga yaqinligi hisoblanadi. O'lka yer 
sharida issiq nam iqlimli tipik sernam tropik o'rmonlar o'sadigan va eng sersuv
daryo tizimi rivojlangan o'lka hisoblanadi. O'lka chegarasi Braziliya va Gviana 
o'lkasi hamda Orinoko o'lkasi bilan bo'lgan chegara esa Guaveri daryo vodiysi
orqali o'tadi. Yer yuzasida juda tekis va yassi bo'lib And etaklarida dengiz sathidan 
balandligi 100 metrdan oshmaydi. Bu hududda daryo meandra bo'lib oqadi. 
O'lkaning sharqiy qismi platforma asosi biroz ko'tarilgan bo'lib dengiz sathidan

---

58 
200-250 m baland. Shuning uchun bu hududda daryo vodiylari tekislikni ancha o'yib 
turadi. O'lkaning o'rta va g'arbiy qismlari ekvatorial iqlim mintaqalarida joylashgan. 
Harorat yuqori + 24 + 270 nisbiy namlik ko'p. O'lkada sernam tropik o'rmonlar 
tarkibi asosan daryolarga nisbatan joylashgan o'rniga qarab 1 necha guruxga
ajratilgan. 
1. 
Yiliga 1 necha marta suv bosadigan daryo vodiylaridagi o'rmonlar. «Igapo»
2. 
Qisqa muddati suv bosadigan daryo vodiylaridagi o'rmonlar. «Varziya» 
3. 
Suv bosmaydigan o'rmonlar «Ete»