O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti geografiya kafedrasi

 
Tuproq va o'simliklar. 
Janubiy Amerika tuproq o'simlik zonal tipining ancha hilma-hilligi va un 
minglab o'simlik o'z ichiga oluvchi florasining nihoyatda boyligi bilan ajralib turadi. 
Bu hususiyat janubiy Amerikaning shimoliy yarim shardagi subekvatorial mintaqa 
bilan janubiy yarim shardagi mo''tadil mintaqa oras ida joylashganligi shuningdek 
materikning rivojlanishi hususiyatlari bilan bog'liqdir. Janubiy Amerikaning 400
j.k. gacha bo'lgan katta qismi Markaziy Amerika va Meksika bilan birga neotropik 

---

55 
flora dunyosini tashkil etadi. Materikning janubiy qismi antarktika florasi dunyosini 
tashkil etad. Materikning janubiy qismi antarktika florasi dunyosiga kiradi. Janubiy 
Amerika florasining eng muhim endemik oilalari anannosdoshlar nasturiyadoshlar 
kannadoshlar kaktusdoshlar va boshqalardir. Janubiy Amerika florasi insoniyatga 
ko'plab qimmatbaho o'simliklar beradi. Bu madaniy o'simliklar faqat g'arbiy yarim
shardagina emas balki undan tashqarida ham tarqalgan. Bulardan eng birinchisi 
kartoshka bo'lib u qadimda dastlab Peru va Braziliya And tog'lari Chilida
shuningdek Chiloye orolidap ham yetishtirilgan. And tog'lari pomidor loviya
qovoqning vatanidir janubiy Amerika shuningdek eng qimmat baho kauchukli
o'simlik geveyaning shokolad va Xind daraxtlari maniok hamda butun yer
sharining tropik oblastlarida yetishtiriladigan boshqa ko'plab o'simliklar vatanidir. 
Janubiy Amerika Afrikada uchraydigan deyarli barcha hil tuproq va o'simlik 
qoplami tiplari bor. Janubiy Amerikaning o'simlik qoplamida tropik o'rmonlar 
ayniqsa harakterlidir. Janubiy Amerikaning podzollashgan tuproqlaridagi
A.Gumbolt gileya deb atagan janubiy Amerikada esa selvas deb ataladigan nam
tropik o'rmonlar ancha qismini egallaydi. Braziliyada qizil meterit tuproqlardagi 
tipik savannalar «kompos» deyiladi. Braziliyaliklar karnaubani hayot daraxti deb 
bejie atashmagan kiatinga tagida jigar rang qizil tuproqlar xosil bo'ladi. Gran-Chako 
tekisligida ayniqsa qirg'oqchil rayonlardagi jigar rang qizil tuproqlarda tikanli
butazorlar va siyrak o'rmonlar tarqalgan. Savanna va siyrak o'rmonlarida qizil
terrali tuproqlari uchrasa dashtlarida esa unumdor qora tuproqlar uchraydi. Chala 
cho'llar esa bo'z va qo'ng'ir tuproqlar tarqalgan. 
Savol : 
1. Materik organik dunyosiningo o'ziga xos tomonlari nimada ? 
O'simlik dunyosining turli tuman rivojlanishda asosiysi nimahisoblanadi?