O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti geografiya kafedrasi

Iklimi: Afrika yer sharida shimoliy va janubiy yarimsharlarida taxminan bir 
xil masofaga chuzilgan materikdir. Materikning ana shu xususiyati xar ikkala 
yarimsharda bir xil kengliklarda bir xil iklim paydo bulishi uchun xarakterlidir. 
Materikning asosiy kismi tropiklar orasida joylashgan bulib,butun yil davomida 
kuyoshdan kuprok issiklik oladi va materik juda kizib ketadi. Yiliga kuyoshdan 
keladigan yalpi radiasiya 160 k kal sm2 dan, shimoldan 200 k kal sm2 ni tashkil 
etadi. Afrika iklimi uziga xos kontinental iklimidir. Afrikaning katta kismi xar 

---

66 
ikkala yarimsharning subtropik antisiklonlar ta'sirida buladi. Shimoliy 
yarimsharning kuruklikdan esadigan passatlari nisbiy nomligi kam bulgan
kontinental xavoni olib keldi. Xind okean tomonidan janubiy yarimshar passatlari
materikning shimoliy chekkasiga bekaror kuruk xavo massalarini keltiradi. 
Materikning garbiy chekkalari shimoliy kismda janubiy yarimsharda xam Atlantika 
antisiklonlari ta'sirida bulib, ular uchun passat okimlari xarakterlidir, bu esa yogin 
yogish uchun nokulay sharoitlarni keltirib chikaradi. Yanvarda materikning janubiy 
kismi issik buladi, shimoliy kism esa ancha sovuk buladi. Afrikaning garbiy soxillari 
janubiy Atlantika antisikloni ta'sirida bulib,janubdan esadigan shamollar bilan 
kengliklardan keladigan sovuk xavo massalarining issik materik ustiga kelishi 
natijasida garbiy soxildan to ekvatorgacha bulgan kismlarda yogin xosil bulmaydi. 
Afrikaning shimoliy kismlarida yaxlit bulganligidan janubiy kismiga nisbatan tez 
kiziydi va urtacha oylik xarorat 35 400 ni tashkil etadi. Yer sharidagi eng maksimal 
xarorat 580 xam shu xududda. Materikda yogin juda noteks taksimlangan eng kup 
yogin Kayerun tog massiviga 100000 mm atrofdagi tutashadi. Ekvatordan shamol va 
janubga tomon 10-300 lar urtasida butun yil davomida yogin juda kam tushadi.
 
Savol: 
1. 
Materik ichki suvlarini boshqa materik suvlarining ichida tutgan o'rni nimada? 
2. 
Ichki suvlarning xalq xujaligidagi axamiyatini ko'rsating?