O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti geografiya kafedrasi

 
Adabiyotlar: 
1. A.Kozokov, «Okeanlar tabiiy geografiyasi» Toshkent «Ukituvchi» nashriyoti 1992 
yil. 
2. A.Kozokov, X.Ma'sudov. «Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi kursidan 
amaliy mashgulotlar va mustakil ishlar». Toshkent «Ukituvchi» nashriyoti 1992 yil. 
Dunyo okeani yer yuzidagi barcha okeanlar birgalikda dunyo okeani deyiladi. 
Umumiy maydoni 361,1 mln kv. km. Yer yuzasi maydonning 70,8 % tini tashkil 
etadi. Shimoliy yarim sharda butun maydonning 61 % tini janubiy yarim sharda 
esa 81 % tini D.O egallagan. O'rtacha chuqurligi 3800 m eng chuqur joyi Mariana
botig'ida 11022 m D.O tubi rel'fi quruqlik yuzasi rel'figa o'hshab notekis. Okean 
ostida ulkan tog' tizmalari yirik qirlar tekislik havzalari chuqur botiqlar bor tog' 
tizmalarining umumiy uzunligi 80 ming km dan oshadi. Eng katta tog' tizmalari
o'rta atlantika janubiy sharqiy Tinch okean tizmalari. Dunyo okeanining eng katta 
qismini tinch okeani ishg'ol qiladi. Uning maydoni 179,7 mln km kv bo'lib, yer 
yuzasi territoriyasining 30% ini, dunyo okeani maydonining 50%ga teng. Shu 
sababdan ba'zan tinch okeanni ulug' okean deb ham yuritiladi. Tinch okeanning suv 
hajmi 724 mln kv km, o'rtacha chuqurligi 4028 m, eng chuqur yeri «mariana» 11022 
m. Marianna cho'kmasi tinch okeanidagina emas balki dunyo okeanida ham eng 
chuqur joy hisoblanadi.
 
 
 
 
 
 

---

87 
MAVZU: ATLANTIKA OKEANI 
REJA: 
1. Okeanning geografik o'rni. 
2. Okean suvining harorati. 
3. Okeanning organik dunyosi. 
 
Adabiyotlar: 
1. A.Kozokov, «Okeanlar tabiiy geografiyasi» Toshkent «Ukituvchi» nashriyoti 1992 
yil. 
2. A.Kozokov, X.Ma'sudov. «Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi kursidan 
amaliy mashgulotlar va mustakil ishlar». Toshkent «Ukituvchi» nashriyoti 1992 yil. 
Atlantika okeani kattaligi jixatdan dunyo okeanlari orasida 2 o'rinda turadi. 
Maydoni 93 mln km2 u shimoldan janubga tomon o'zaro masofaga cho'zilgan 
bo'lib Yevrosiyo va Afrika materigining g'arb tomondan shimoliy va janubiy
Amerika materiklarini sharq tomondan o'rab turadi. Okeanning janubiy chekkasi 
Antarktida materigi qirg'oqlari bilan tutashgan. Okeanning janubiy qismi Tinch va 
Xind okeaniga shimoliy chekkasi esa shimoliy muz okeaniga tutashgan. Bu okeanlar 
orasidagi chegara janubiy Amerikaning Gorn burnidan Antarktidaning Antarktika
yarim oroligacha bo'lgan qismlaridan o'tkazilgan. Okeanning shimoliy muz okeani 
bilan chegarasi Gudzon Devis va Daniya bo'g'ozlaridan hamda islandiya oroli va 
skandinaviya yarim oroli oralig'idan okean tag'i tog' tizmasidan o'tadi. Okean osti 
Relyefi hilma-hil bo'lib eng chuqur joyi 9207 mm . Puerto-Riko botig'idir. Okean
shelf zonalari katta hududlarni egallagan bo'lib ayniqsa Yevrosiyo shimoliy va 
janubiy Amerikaning janubiy qismlarini egallagan. Okean osti osti tizmasi 
shimoldan to janubga tomon o'rtacha harorati Q160 iyulniki esa Q240 ni tashkil 
etadi. YOg'in miqdori 5000-1000 mm ga yetadi. Okeanda Golfistrum shimoliy 
Atlantika shimoliy va janubiy passatlar kabi iliq oqimlar Labrador g'arbiy shamollar 
Bengli kabi sovuq oqimlar mavjud. Bu oqimlar materikning iqlimi shakllanishida
asosiy rol o'ynaydi.