O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti geografiya kafedrasi

Okeaniya. Geografik o'rni. 
 
Avstraliyadan shimol va sharqda Tinch okeanning janubi g'arbiy qismida kelib 
chiqilishiga ko'ra materik marjon va vulkan orollaridan iborat juda ko'p katta 
kichik orollar joylashgan. Bu orollarning hammasi birgalikda Okeaniya deb
ataladi. Okeaniya orollarining umumiy maydoni tahminan 1,3 mn km2 okeaniya 
odatda bir necha qismga bo'linadi. Avstraliyaga joylashgan eng yaqin orollar 
Melaneziya deb ataladi. Melaneziyaga Yangi Gveniya Saloman orollari yangi 
Kaledoniya va boshqa orollar kiradi. Ancha janubda joylashgan yangi zelandiya
alohida o'lkaga kiritiladi melanziyadan shimolda 1770 sharqiy uzunlikdan g'arbda 
joylashgan mayda orollar (Marmar, Karolin, Marshall orollari) mikroneziya deb 
ataladi. Tinch okeanining janubiy qismlarida 1770 sharqiy uzunlikdan sharqda
joylashib qolgan barcha orollar Polineziyaga kiritiladi. Bular Gavay Layn orollari va 
boshqalar. 
Melaneziya : Yangi Gveniya va unga yaqin turgan Bismark arxipelagi Salomon 
orollari hamda boshqa ba'zi orollar butunlay ekvator bilan 100 janubiy kenglik
orasida joylashgan. Bu orollarning ko'pchiligi materik orollari bo'lib sohili kichik 
maydonni egallagan. Yangi Gveniya dunyodagi eng katta orollardan biri uning 
maydoni 829 km2 . Orolning shimoliy va markaziy rayonlarini butun okeaniyadagi 
eng baland tog'lar ishg'ol qilgan Shimoliy g'arbdan janubiy sharqqa tomon butun
orol bo'ylab tog' tizmalarining asosiy zanjiri cho'zilgan. Yangi Gveniyaning janubiy 
qismining past yassi qirg'oqlarini botqoq bosgan. O'lkada 1000 m balandlikkacha 
harorat yuqori va yil bo'yi deyarli o'zgarmaydi. O'rtacha oylik harorat Q250 Q280
orasida o'zgaradi, harorat hech qachon Q200 S dan pastga tushmaydi. 2000 m ga 
yaqin balandlikda o'rtacha harorat Q200 dan bir yuz pastroq bo'ladi. Butun 
o'lkada yog'in mo'l yog'adi tog'larning shimoliy yonbag'irida o'rta hisobda 4000 mm 

---

82 
ayrim joylarda 6000 mm dan ortiq yog'in tushadi. Yangi Gveniyada uzunligi bir 
necha yuz kilometrli daryolar ko'p. Eng uzun daryo Flay u tog'lardan boshlanib 
orolning janubiy tekislik qismidan oqadi uzunligi 800 km. Daryolar rejimi butunlay
yomg'irlarga bog'liq. Orol florasida endemik o'simliklar ko'proq uchraydi. Past
qirg'oqlar bo'ylab qalin mangra o'rmonlari cho'zilgan orolning janubiy past 
tekislikdagi daryo vodiylari uchun saga palmasidan iborat galeriya o'rmonlari xosdir. 
Sohillarda esa palmalar o'sadi yangi Gveniyada hayvonlardan kenguruning bir 
necha turi bor, kuskus qopchiqli bo'rsiq va yexidna yashaydi. Bundan tashqari har 
hil qushlar o'lkada sut emizuvchilar deyarli yo'q o'lkada ko'proq papuaslar va 
melaneziyalar yashaydi.