O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti «iqtisodiyot» fakulteti

 
5.4. 
Mehnat 
resurslarini 
mintaqalar 
va 
mamlakatlar 
bo‘yicha 
taqsimlanishini statistik o‘rganish 
Aholining o‘sish sur’ati, aholi sonining ko‘payishi yoki qisqarishi bilan bog‘liq 
omillar demografik omillar sanaladi. Jumladan, Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasi 
mamlakatlarida aholining yuqori darajada o‘sishi, bu mamlakatlarning og‘ir iqtisodiy 
ahvolini yanada murakkablashtirib, tashqi migratsiyaga shart-sharoit yaratadi hamda 
ularni jahon bozoriga ishchi kuchi etkazib beruvchi davlatlarga aylantiradi. 
Boshqacha aytganda, bu davlatlar ishchi kuchining asosiy iste’molchisi bo‘lib, 
iqtisodiy o‘sish sur’ati aholining o‘sish sur’atidan yuqori bo‘lgan mamlakatlar 
hisoblanadi. Masalan, 90-yillarning boshlarida Iqtisodiy Hamkorlik va Taraqqiyot 
Tashkiloti (IHTT) mamlakatlarida iqtisodiy faol aholi yiliga o‘rtacha 0,8% ko‘paydi, 
ichki milliy mahsulot hajmi 3%ga oshdi. 
Ishchi kuchi sonining mintaqalar, alohida mamlakatlar doirasida o‘zgarishini 
quyidagi jadvalda ko‘rishimiz mumkin: 

---

66 
5.4.1-jadval 
Ishchi kuchining mintaqalar, alohida mamlakatlar bo‘yicha taqsimlanishi 
Mintaqalar, mamlakatlar 
1990 yil 
2003 yil 
O‘sish sur’ati 
(%da) 
Butun dunyo 
Rivojlangan 
davlatlar: 
Shimoliy 
Amerika 
G‘arbiy Evropa 
Avstraliya-Yangi Zellandiya 
YAponiya 
Turkiya 
Isroil 
Janubiy Afrika Respublikasi (JAR) 
Rivojlanayotgan davlatlar: 
Sharqiy Evropa 
1,957374 
121721 
150080 
8077 
57097 
19090 
1446 
9449 
7566 
2363547 
135367 
159579 
9533 
62202 
23697 
1906 
12434 
71785 
120,7 
111,2 
106,3 
118,0 
108,9 
121,1 
124,2 
131,6 
107,1 
Aholishunos mutaxassislarning taxminlariga ko‘ra, o‘tgan asrning so‘nggi 
yillarida vujudga kelgan er yuzi aholisining o‘sish tendensiyasi XXI asrning 
boshlarida ham saqlanib qoladi. Jahon aholisi 2025 yilgacha 3,26 mlrd. kishiga 
ko‘payishi kutilmoqda. Bu asosan «uchinchi dunyo» mamlakatlari hisobiga bo‘ladi. 
Ya’ni «uchinchi dunyo» mamlakatlarining Evropa mamlakatlariga va AQShga 
«demografik tazyiqi» 200 yillarning o‘rtalarigacha saqlanib qolishi mumkin.