O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti «iqtisodiyot» fakulteti

Qisqacha xulosalar 
Xalqaro 
mehnat 
resurslarining 
tarkibini, 
dinamikasini 
o‘rganish katta 
ahamiyatga ega. Mehnat resurslarining harakatini ifodalovchi ko‘rsatkichlar tizimi 
bayon etiladi. 
Nazorat va muhokama savollar 
1. Chet el mamlakatlarida mehnat resurslari tarkibi va taqsimlanishi. 
2. Mehnat resurslari to‘g‘risida tushuncha. 
3. Ishchi kuchi statistikasi va uning tashkil etilishi. 
4. Chet elda mehnat resurslari harakati ko‘rsatkichlari. 
5. Mehnat resurslarining istiqbolidagi sonini aniqlash usullari. 

---

71 
Asosiy adabiyotlar 
1. Сиденко А.В., Башкатов Б.И., Матвеева В.М. Международная 
статистика. Учебник. – М.: «Дело и сервис», 2002. 
2. Доклад о развитии человеческого потенциала в странах Европа и СНГ – 
М.: ПРООН, 2002. 
3. Практикум по социальной статистике / Под ред. И.И.Елисеевой. – М., 
2004. 
4. Аюбжонов А.Ҳ. ТИФ статистикаси. Ўқув қўлланма. – Т.: Ўзбекистон, 
2004. 
5. europa.eu.int 
6. europa.eu.int/comm/relays/index_en.htm 
7. www.euireland.ie 
8. www.cec.org.uk 
9. www.eurunion.org 
10. www.europarl.ie 

---

72 
VI bob. XALQARO AHOLI TURMUSH DARAJASI STATISTIKASI 
6.1. Aholining turmush darajasi haqida tushuncha va statistikaning vazifalari. 
6.2. Aholi turmush darajasini umumlashtiruvchi ko‘rsatkichlar. 
6.3.Aholining 
moddiy 
ehtiyojlarini 
qondirish 
darajasini 
ifodalovchi 
ko‘rsatkichlar. 
6.4. 
Aholining 
madaniy-maishiy 
ehtiyojlarini 
qondirishni 
ifodalovchi 
ko‘rsatkichlar. 
6.1. Aholining turmush darajasi haqida tushuncha va statistikaning 
vazifalari 
Respublikamizda 
amalga 
oshirilayotgan 
iqtisodiy-ijtimoiy 
islohotlarning 
samarali yakun topishida mazkur muammoni kengroq yoritilishi katta ahamiyat kasb 
etadi. Shu o‘rinda Prezident I.Karimov 2005 yil mamlakatimizda erishilgan iqtisodiy 
yutuqlar haqida gapirar ekan, quyidagi muhim masalaga e’tiborni qaratdi: «...biz 
islohotlarni shunchaki islohot uchun amalga oshirmayapmiz. Islohotlar qanday 
samara 
berayotgani, 
ular 
odamlarning 
ijtimoiy 
ahvoliga 
qanday 
ta’sir 
ko‘rsatayotganini hisobga olish muhim ahamiyatga ega».
1
Jamiyatimizda yuz 
berayotgan ijtimoiy o‘zgarishlar haqida gapirar ekan: «Odamlarning dunyoqarashi, 
mentaliteti o‘zgarib, ulardagi ijtimoiy boqimandalik va faqat davlatdan yordam kutib 
yashash kayfiyati barham topmoqda.»
2
- dedi Prezident. 
Aholi turmush darajasi ijtimoiy – iqtisodiy kategoriya bo‘lib, u kishilarning 
moddiy va madaniy – maishiy ehtiyoji qondirilishi hamda ijtimoiy turmush sharoiti 
yaxshilanib borishi kabi tushunchalarni o‘z ichiga oladi. 
Moddiy ehtiyojlarga kishining oziq-ovqat, kiyim-kechak, turar joy yoqilg‘i va 
ro‘zg‘or buyumlariga bo‘lgan talablari kiradi. 
Madaniy – maishiy ehtiyojlarga kishilarning bilim, malakasi, madaniy darajasini 
oshirish, maishiy va kommunal xizmat ko‘rsatishni yaxshilash kabilarga bo‘lgan 
ehtiyojlari kiradi. 
Aholining ijtimoiy turmush sharoiti – jamiyat barcha a’zolariga mehnat qilish, 
dam olish, har tomonlama jismoniy va madaniy taraqqiyotni ta’minlash hamda 
mehnat sharoitini yaxshi tashkil qilish, kishi sog‘lig’I va mehnat qilish qobiliyatini 
saqlashni 
kafolatlash, 
vaqtinchalik 
ish 
qobiliyatini 
yo‘qotganlarni 
ijtimoiy 
himoyalash, nafaqalar bilan ta’minlash, nisbatan kam daromadli oilalar bolalariga 
nafaqalar berish yo‘li bilan amalga oshiriladi. 
Aholi turmush darajasi statistikasi oldida quyidagi vazifalar turadi: 
- aholi daromadlari va harajatlari, moddiy – madaniy, maishiy ehtiyojlari 
tarkibini, strukturasini ifodalovchi ko‘rsatkichlar dinamikasini va su’ratini o‘rganish; 
1
«Президент Ислом Каримовнинг 2005 йилда мамлакатни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш якунлари ва 
2006 йилда иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштиришнинг энг муҳим устувор йўналишларига бағишланган 
Вазирлар Маҳкамаси мажлисидаги маърузаси» - Туркистон газетаси. 2006 йил 11 феврал. 11-сони. 
2
«Президент Ислом Каримовнинг 2005 йилда мамлакатни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш якунлари ва 
2006 йилда иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштиришнинг энг муҳим устувор йўналишларига бағишланган 
Вазирлар Маҳкамаси мажлисидаги маърузаси» - Туркистон газетаси. 2006 йил 11 феврал. 11-сони. 

---

73 
- aholi daromadi iste’molidagi differentsiatsiyani shu tafovutni qisqartirishdagi 
ijtimoiy – iqtisodiy omillar ta’sirini o‘rganish. 
Jahon mamlakatlari miqyosida aholi turmush darajasini o‘rganish.