O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti «iqtisodiyot» fakulteti

6.2.1-jadval
Aholi pul daromadlari va harajatlari balansi 
Daromadlar 
Harajatlar 
1 .Ish haqi. 
2. Dividendlar. 
3.Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini 
sotishdan olingan daromad. 
4.Pensiya va nafaqalar. 
5.Stipendiyalar. 
6.Moliya 
tashkilotlaridan 
tushumlar: 
a) sug‘urta to‘lovlari; 
b) 
shaxsiy 
qurilish 
va 
boshqamaqsadlar uchun olingan qarzlar; 
s) omonatdan tushumlar; 
d) zayom yutuqlari; 
e) lotoreya yutuqlari; 
f) 
nogironlarga 
ajratmalar 
(yordam, 
yonilg‘i, 
avtomashinani 
ta’mirlash). 
7.Chet 
el valyutasini sotishdan 
tushgan daromadlar. 
8. Boshqa tushumlar: 
a) shaxsiy buyumlarni sotishdan 
tushgan mablag‘; 
b) boshqa daromadlar; 
9.Uzatmalar evaziga tushgan tu- 
shumlar (+. -). 
10.Jami pul daromadlari. 
11 .Harajatlarning daromadlar 
oshgan qismi. 
1 .Tovarlar va xizmatlarni sotib olish. 
jumladan: 
a) turli shaxobchalardan sotib olingan tovarlar; 
b) xizmatlarni to‘lash va boshqa harajatlar: 
shu jumladan: 
- uy-joy va maishiy xizmatlar to‘lovi; 
- kommunal xizmatlar uchun to‘lovlar 
- maorif xizmatlari uchun to‘lovlar 
- dam olish, sanatoriya yo‘llanmalari uchun 
to‘lovlar; 
- medisina va turizm uchun to‘lovlar; 
- kino, teatr, turli tomoshalar uchun; 
to‘lovlar; 
- transport to‘lovlari; 
- aloqa uchun to‘lovlar; 
- boshqa harajatlar; 
2.Majburiy va ko‘ngilli to‘lovlar, jumladan: 
a) soliq va yig‘imlar; 
b) sug‘urta uchun to‘lovlar; 
s) qarzlarni to‘lash; 
d) lotoreya sotib olish; 
e) tovar krediti uchun foiz to‘lovlari; 
f) pensiya uchun to‘lovlar; 
3.Omonatga 
qo‘yilgan 
va 
qimmatli 
qog‘ozlarga qilingan sarflarning o‘simi, 
jumladan: 
g.) xalq bankiga qo‘yilgan omonat o‘simi; 
h) ichki zayomlarni sotib olish; 
i) sertifikatlarni sotib olish; 
j) bank bilan hisob-kitob qilish maqsadida 
plastik kartochkalarni sotib olish; 
k) korxonalar aktsiyalarini sotib olish; 
4.Uy-joy sotib olish; 
5. Chet el valyutalarini sotib olish; 
6. O‘tkazmalar bo‘yicha yuborilgan pullar; 
7.Jami harajat va omonat; 
8. Daromadlarni harajatlardan oshgan qismi. 
BALANS 
BALANS 
Jadvaldagi aholi pul daromadlari va harajatlari balansi, pul daromadlarining 
manbalarini, harajatlar miqdori va tarkibimi harakterlaydi. Balansning daromadlari 
qismiga mulk shakllaridan qat’iy nazar barcha korxona va muassasalardan aholi 
ixtiyoriga tushgan pul mablag‘lari, naqd pulsiz o‘tkazmalar, natura shaklida to‘langan 
ish haqi va boshqa daromadlar kiradi. Aholi guruhlari o‘rtasidagi pul aylanmalari 
balansda hisoblanmagan. 
Yuqorida keltirilgan barcha ko‘rsatkichlardan tashqari, aholi turmush darajasini 
va ularni jamiyatda turli ijtimoiy guruhlarga tabaqalanishini aniqlash ularni kompleks 

---

75 
ravishda o‘rganishni taqozo etadi. Aholi turmush darajasini aniqlash maqsadida 
statistik ko‘rsatkichlar tizimi mavjud bo‘lishi lozim. So‘nggi yillarda tarkibi va 
miqdori jihatidan keskin farqlanuvchi ko‘rsatkichlar tizimi taklif etilgan. Jumladan, 
Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan 1978 yilda taqdim etilgan ko‘rsatkichlar 
tizimining asosiy guruhlari quyida keltirilgan: 
1. Aholining demografik tasnifini ifodalovchi ko‘rsatkichlar (tug‘ilish, o‘lish, 
kasal bo‘lish, aholining kelajakda ko‘radigan umrining uzunligi). 
2. 
Aholining 
yashashini sanitariya va gigiena tomondan ifodalovchi 
ko‘rsatkichlar. 
3. Oziq-ovqat mahsulotlarini iste’mol qilish darajasi. 
4. Aholining yashash sharoitlari va uzoq muddat xizmat qiluvchi tovarlar bilan 
ta’minlanish darajasi (avtomobilь, muzlatgich, televizor, mebel va h.k.). 
5. Ta’lim va madaniyat sohasi bo‘yicha ko‘rsatkichlar. 
6. Aholining bandligi va mehnat sharoitlari. 
7. Aholining daromadlari va harajatlari. 
8. Aholining turmush tarzi qiymati va iste’mol narxlari. 
9. Transport vositalari. 
10. Dam olishni tashkil qilish, jismoniy tarbiya va sport. 
11. Ijtimoiy ta’minot. 
12. Insonning erkinligi. 
Bundan tashqari, Rossiya Federasiyasida foydalaniladigan ko‘rsatkichlar tizimi 
mavjud. Ushbu ko‘rsatkichlar tizimi 7 bo‘limdan iborat bo‘lib, deyarli 40 ta 
ko‘rsatkichni o‘z ichiga oladi: