O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti "Moliya" kafedrasi

2. O’zbekiston respublikasi byudjet tizimining o’ziga xos xususiyatlari.
O'zbekiston Respublikasi budjeti tizimi davlat byudjeti va mahalliy ijrochilar byudjetidan iborat bo'ladi. 2019-2021 yillarda O'zbekiston Respublikasi xalq ta'limi, tibbiyot va davlat sektori kabi muhim sohalarga e'tibor qaratilayotgan ekanligi sababli, bu sohalarda byudjet mablag'lari oshirilgan.
O'zbekiston Respublikasi byudjet tizimida katta o'zgarishlar yuz berdi. Bunda iqtisodiy yangiliklar va davlatning sanoat, mahsulotlar eksporti va innovatsiyalarga qiziqish ko'rsatishi muhim ahamiyat kasb etgan.
O'zbekiston Respublikasi xalqaro xujjatlar tizimiga kirib kelayotgan qadam-lar doirasida hukumat amaliyotining bunday sohalar bo'yicha ko'plab barcha yuridik huquqiy shaxslar ko'rsatilgan muvofiqatli yechimlari chuqur o'rganish imkoniyatiga ega bo'lishdi.
Davlat byudjetidagi egalik strukturasiga qarab, qurilish sohasi, transport pasayir va yuk transporti, qishloq khizmatlari, ijtimoiy mudofaa, maishiy va axborot-kommunikatsiyalar sohasida byudjet mablag'lari kattalashib ketdi.
O'zbekiston Respublikasi byudjet tizimining o'ziga xos xususiyatlari quyidagicha:

1. 
   Moliyaviy o'tishlar: O'zbekiston byudjet tizimida moliyaviy o'tishlar juda muhim o'rin tutadi va butun yillar davomida barcha sohalarni qamrab olib, ta'siriga kirishsidan muhofaza qilinadi.
   
2. 
   Byudjetning integratsiyasi: O'zbekiston byudjet tizimi muammolarni hal qilish uchun muhim bo'lmagan real sektorlar sohasiga kirishish uchun o'zida integratsiyalashuvni amalga oshiradi.
   
3. 
   Unifikatsiya: O'zbekiston byudjet tizimi faoliyati ta'sirini ko'paytirish va mustaqil ravishda rivojlanishini ta'minlash maqsadida unifikatsiya tamoyilini o'z ichiga oladi.
   
4. 
   Ijtimoiy islohlar: O'zbekiston Respublikasi byudjet tizimi yuzaga kelgan qiyinliklarni hal qilish va uning yuzaga kelgan yechimlarini javob berish maqsadida to'g'risidagi mudalifliatlarning o'zaro munosabati va hamkorlikni yaxshilashni o'z ichiga oladi.
   
5. 
   Byudjet tizimi innovatsiyalari: O'zbekiston Respublikasi byudjet tizimi hamjamiyatning muammolarni yechishga yordam berish uchun innovatsion yechimlarni joriy etadi.
   

Byudjet qurilishining asosiy tarkibiy qismi byudjet
tizimidir. Bir qator adabiyotlarda byudjet tizimi tushunchasiga
keng ma‘noda va tor ma‘nodagi yondashuvlardan kelib chiqib,
quyidagicha ta‘riflar berilgan:
Keng ma‘noda byudjet tizimi – iqtisodiy munosabatlarga
asoslangan, davlat tuzilishining shakliga mos ravishda
tuzilgan, huquq normalari bilan tartibga solinadigan markaziy
va mahalliy byudjetlar yig‗indisidan, shuningdek, har bir
byudjet bo‗g‗iniga tegishli bo‗lgan soliq va yig‗imlar
yig‗indisidan, markaziy va mahalliy hokimiyatlarning xarajat
vakolatlari taqsimoti hamda byudjetlararo transfertlar
yig‗indisidan iborat.
O‗zbekiston Respublikasi Byudjet Kodeksining ―Asosiy
tushunchalar‖ deb nomlangan 6-moddasida: ―Byudjet tizimi
barcha darajadagi byudjetlar, davlat maqsadli jamg‗armalari
byudjetlari va byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari
jamg‗armalari, byudjet tizimi byudjetlarini tuzish va tashkil
etish prinsiplari, ular o‗rtasida byudjet jarayoni mobaynida