O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti a. A. Karimov

3.3. Buxgalteriya balansi turlari 
Buxgalteriya balansining har xil turlari mavjud bo‘lib, ular quyidagi belgilari 
bo‘yicha tavsiflanadi: 
♦ tuzilish vaqtiga ko‘ra; 
♦ axborot hajmiga ko‘ra; 
♦ mulkchilik shakliga ko‘ra; 
♦ aks ettirish obyektiga ko‘ra; 
♦ tozalash usuliga ko‘ra. 
5-rasm. Buxgalteriya balansi turlari 
Tuzilish vaqtiga ko‘ra buxgalteriya balanslari kirish, joriy, tugatish, 
Tuzilgan sanasiga 
ko‘ra 
1. Kirish (ta’sis) balansi 
2. Boshlang‘ich balans 
3. Hisobot balansi 
4. Tugatish balansi 
5. Birlashtirish va ajratish balansi 
Ma’lumotlarni 
jamlashiga ko‘ra 
1. Yig‘ma balans 
2. Alohida balans 
3. Konsolidatsiyalashgan balans 
Subyektlar 
mulkchilik 
shakliga ko‘ra 
1. Davlat byudjet muassasalar
balansi 
2. Xo‘jalik yurituvchi subyektlar
balansi 
Ma’lumotlarni 
jamlash sikllariga 
ko‘ra 
1.Sinov balansi 
2.Tuzatilgan sinov balansi 
3.Yakuniy balans 
Tozalash usuliga
ko‘ra 
1.Balans–brutto 
2.Balans–netto 
Buxgalteriya balansi turlari 

---

49 
bo‘linish va birlashtirish balanslariga bo‘linadi. 
Kirish balansi korxonaning tashkil topish paytida tuziladi. U korxona o‘z 
faoliyatini boshlayotgan boyliklar summasini belgilaydi. Kirish balansida ustav 
kapitali ta’sis hujjatlari bo‘yicha va unga doir badallar pul mablag‘lari, boshqa 
mol-mulk ko‘rinishida aks ettiriladi va hokazo. 
Joriy balanslar korxona qonunchilik bilan belgilangan muddatlarda vaqti-
vaqti bilan tuzilib turiladi (oylik, choraklik, yarim yillik, yillik). 
Xorijiy adabiyotlarning ma’lumotlariga asosan buxgalteriya balansi 
tuzilishdan oldin sinov balansi qayd qilinadi.
Sinov balansi – barcha hisob-kitoblarlarning debet va kredit qoldig‘ining
natijasidir. Sinov balansida debet tomonidagi so‘mma kredit tomonidagi 
so‘mmaga mos bo‘lishi kerak. Sinov balansi buxgalteriya davrining so‘nggi kunida 
tayyorlanadi.
13
Sinov balansi yordamida bir tashkilotning moliyaviy hisobotlarni chizish 
mumkin va bu keng qamrovli muvozanat ro‘yxatini beradi. Masalan, savdo 
faoliyatida yalpi foyda aniqlash uchun foyda va zarar tahlil qilinadi, xulosa 
qilishga tayyor hisobot tayyorlanadi.