O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali «oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish

“Oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish 
muammolari” ilmiy-amaliy anjumani Shahrisabz-2022 yil 22-23 aprel 
259 
rivojlantirish yo’nalishlaridan biri meva , rezavorlar sabzavot to’ldiruvchilarini formulalarga kiritishdir. 
Bu ularni nafaqat vitaminlar , minerallar va o’simlik oqsillari bilan boyitish , balki rangi va ma’lum 
darajada tuzilishini o’zgartirish orqali ta’mi va hidiga ijobiy ta’sir ko’rsatish imkonini beradi[4]. 
Bugungi kunda bolalar ovqatlari ota-onalar tomonidan alohida e’tibor ob’yektiga aylanib 
bormoqda va bu ajablanarli emas. Vaqti- vaqti bilan muddati o’tgan tovarlarni javonlarga qo’yadigan 
mas’uliyatsiz sotuvchilar yoki barcha me’yorlarni buzadigan va mahsulot yaratadigan ishlab 
chiqaruvchilar bilan shug’illanishga to’g’ri keladigan bo’lsa , bolalar nima yeyotgani va ularning tanasi 
nimadan iborat ekanligiga e’tibor qaratish kerak. Bu haqiqatdan ham bolalar uchun xavflidir. Bolaning 
tanasi ovqatlanish sifatiga yuqori talablarga ega va bu tushunarli , chunki u yuqori sifatli qurilish
materialiga muhtoj va u yuqori sifatli qurilish materialiga muhtoj va uning jigari va buyraklari hali
toksinlar va xavfli moddalarni to’liq olib tashlashga qodir emas. Bolaning tanasida metabolizm
tezlashadi va bu ham xavf omiliga aylanadi. Bugungi kunda bolalar ovqatlari asosan bir nechta 
kompaniyalar tomonidan taqdim etilgan bo’lib , ularning har biri ham savodli ota-onalarga to’liq mos 
kelmaydi va shuning uchun bu yo’nalishdagi biznesni rivojlantirish isteqbolli. Biroq unutmangki bu 
soha yuqori masuliyat toifasiga kiradi va shuning uchun siz juda halol va aniq ishlashingiz kerak bo’ladi 
– Bolalar salomatligi xavf ostida bo’ladi . Ushbu yo’nalish sohasida siz eng kichik go’shtli pastalar va 
kanserva va meva pyurelari, sut mahsulotlari va boshqa ko’p narsalarni ishlab chiqarish bilan 
shug’illanishingiz mumkin[5] 
Mahsulotning maqsadi uning tarkibini yosh iste’molchilarning ma’lum bir yosh, kasbiy yoki etnik 
guruhga mansubligini hisobga olgan holda oziq moddalar va energiyaga bo’lgan fiziologik ehtiyojlari 
bilan bog’lashni o’z ichiga oladi.To’ldiruvchilarni tanlash quyidagilar bilan belgilanadi:ishlab 
chiqilayotgan mahsulotning mo’ljallangan maqsadi ; Mahsulot shakli ;Yuqori organoliptik standartlarga 
muvofiqlik talablari.Mutahasislarning fikriga ko’ra,Rossiya bolalar oziq-ovqat bozori yaqin kelajakda 
faol o’sishni davom ettiradi.Bozorning rivojlanishi nafaqat ishlab chiqarish hajmlarini ko’payishi ,balki 
yangi mahsulotlar va butun mahsulotlar segmentlarining paydo bo’lishi, shuningdek, qadoqlashning
yangi turlari va formulalaridan foydalanish bilan birga bo’ladi[5]. “Malysh” va “ Yormali un 
qo’shilgan malyuk premium” aralashmalari mos ravishta 4 va 6 oylik bolalarni boqish uchun
mo’ljallangan. Aralashma tarkibiga yormali un qo’shilishi yaxshi to’yintiruvchi ta’sirga ega , bu
ovqatlanish oralig’ida bolaning tinch bo’lishini ta’minlaydi.”Malysh “ aralashmasining tarkibi 
o’sayotgan organism ehtiyojlarini hisobga olgan holda maxsus muvozanatlangan. Oqsil miqdori 100 
ml tayyor aralashmada 1,52gr ni tashkil etadi. Uglevodlarning yuqori miqdori va yuqori energiya
qiymati mavjud. Temir moddasining ko’p miqdori ( 0,97 mg/100ml) 4 oylik bolalardagi ehtiyojlarni
hisobga olib kam qonlikni oldini oladi (bu yoshda onaning temir zaxiralari kamayib ketadi , bu esa
kam qonlikni rivojlanishiga olib kelishi mumkin). Bolaga qo’shimcha ovqat-berishda 6 ta muhim
jihatni e’tiborga olish kerak : 
1.Qo’shimcha ovqat berish davriyligi. Bolaning kuniga 3 marta qo’shimcha ovqat bilan boqing . 
2.Qo’shimcha ovqat miqdori : Bola 6 oylik bo’lgach, har gal 2yoki 3 qoshiqdan ovqat bering, 
so’ng ovqat miqdorini asta-sekin yarim piyolagacha ( 250mlli payola) ko’paytiring. 
3. Qo’shimcha ovqat quyuqligi : Ovqatni bo’tqa shaklida bering , boshqa ovqatlarni qirg’ichdan 
o’tkazib bering. 8- oyga kelib bolangiz ovqatni barmoqlari bilan yeyishni boshlashi mumkin. 
4.Qo’shimcha ovqatning xilma xilligi: Har bir ovqatlanishda turli xil ovqatlarni berishga harakat 
qiling. Masalan: Hayvon oziq-ovqat mahsulotlari (go’sht , tuxum va sut mahsulotlari) , asosiy oziq-
ovqat mahsulotlari ( boshoqlilar, ildiz mevalar), dukkaklilar va A vitaminiga boy meva va sabzavotlar ( 
sabzi, ismaloq) boshqa meva sabzavotlar ( qovoq). 
5.Faol ovatlantirish : sabr toqatli bo’ling va bolangizni ovqatlanishga faol ravishta undang lekin 
ovqat yeyishga majburlamang ovqatni yeyishga ishonch hosil qilish uchun alohida likobchadan 
foydalaning. 
6. Gigiyenaga rioya qiling. Deariya va boshqa kasalliklardan saqlanishda tozalik o’ta muhim 
ahamiyatga ega[6].