O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent moliya instituti xasanov boxodir akramovich

2
1
А
,
А
,
А
,
А
choraklar bo‗yicha avanslangan kapital qiymati. 
Korxonalarning o‗z mablag‗larini kelgusida foiz stavkasi ko‗rinishida foyda 
olish maqsadida joriy qiymatida vaqtinchalik investitsiyalash jarayoni diskontlash, 
uning natijasida hosil bo‗lgan ko‗rsatkich - diskontlangan qiymat deyiladi.
Xarajatlarni diskontlash koeffitsiyenti (D
k
) quyidagi formula bilan 
aniqlanadi:

---

196 
мo
P
k
I
=
k
D
bu yerda, 
I
k
- investitsiyalarning qiymati; 
P
mo
- yillik pul mablag‗lari oqimi.
Investitsiyalash jarayonini amalga oshirish uchun uzoq muddat talab 
qilinishi sababli mablag‗larni investitsiyalash vaqtida pul mablag‗larini ularning 
qaytimi bilan taqqoslash zaruriyati tug‗iladi. Bu maqsadda pul mablag‗larining 
kelgusi va haqiqiy qiymati tushunchalaridan foydalanish zarur. 
Pul mablag‗larining kelgusi qiymati joriy davrda investitsiyalangan 
mablag‗larning summasini ifodalaydi, ular belgilangan foiz stavkasini hisobga 
olgan holda ma‘lum vaqt oralig‗ida shu summaga aylanadi.
Pul mablag‗larining haqiqiy (hozirgi) qiymati foizning ma‘lum stavkasini 
hisobga olgan kelgusi pul mablag‗lari summasini bildiradi. Pul mablag‗larining 
haqiqiy 
qiymatini 
aniqlash 
uchun 
ular 
qiymatini 
muayyan 
vaqtdagi 
diskontlashtirish jarayonini ham hisobga olish lozim, chunki u pul mablag‗larining 
kelgusi miqdorda ortib borishiga teskari muomalani ifodalaydi. Bunday holda foiz 
summasi (diskont) pul mablag‗larining yakuniy summasi (kelgusi qiymati)dan 
ayirib tashlanadi.
Mablag‗larni investitsiya qilish va investitsiya foydasini shakllantirish bilan 
bog‗liq moliyaviy hisob-kitoblarni amalga oshirish paytida pul mablag‗lari 
qiymatini oshira borish (kompaunding) hamda diskontlash jarayonlarini oddiy va 
murakkab foizlar bo‗yicha hisoblash maqsadga muvofiqdir.
Oddiy foizlar qisqa muddatli investitsiyalashda, murakkab foizlar esa uzoq 
muddatli investitsiyalashda qo‗llaniladi.