O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent moliya instituti xasanov boxodir akramovich

 
Natural 
birlik 
(raketa) 
Asosiy 
materiallar 
Qo‘shilgan 
xarajat 
1-yil oktyabrda tugallanmagan ishlab 
chiqarish
a
20 
460000 sh.b. 
120 000 sh.b. 
1-yil oktyabrda ishlab chiqarishga 
kiritilgan 
80 
1-yil oktyabrda ishlab chiqarish 
tugallangan 
90 
31 oktyabrga tugallanmagan ishlab 
chiqarish
b
10 
1-yil oktyabridagi xarajatlar 
2 000 000 sh.b. 
935 000 sh.b 
Tugallanish darajasi: 
a
Asosiy materiallar bo‘yicha? %; qo‘shilgan xarajatlar bo‘yicha 60 % 
Tugallanish darajasi: 
b 
Asosiy materiallar bo‘yicha? %; qo‘shilgan xarajatlar bo‘yicha 70 % 
Talab qilinadi: 
1. Yig‘uv tsexida xarajatlarning har bir elementi bo‘yicha ekvivalent 
birliklarini hisoblang. Natural birliklarni jadvalning 1-ustunida ko‘rsating. 
2. Xarajatlarning har bir elementi bo‘yicha ekvivalent birlikka xarajatni

---

122 
hisoblang 
3. Yig‘uv tsexning oktyabridagi umumiy xarajatlarini jamlang va bu 
xarajatlarni tugallangan (ishlab chiqarish jarayonida o‘tgan) birliklariga va davr 
oxirida tugallanmagan ishlab chiqarish birliklariga taqsimlang. 
8-7. (topshiriqning davomi 8-6). Talab qilinadi: 1-yil oktyabridagi barcha 
operatsiyalar bo‘yicha yig‘uv tsexidagi tugallanmagan ishlab chiqarishga ta‘sir 
qiladigan umumlashtirilgan jurnal provodkalarini tayyorlang. Yig‘uv tsexidagi 
tugallanmagan ishlab chiqarish T-schetini tuzing va tarqatib chiqing. 
8-8. Margaret Meydjer «Lezer Syuts» kompaniyasining korporativ moliya 
direktorii. «Lezer Syuts»ning dunyoda kostyum tikadigan 20 ta fabrikasi bor. 
Barcha fabrikalarda xarajatlarni jarayon bo‘yicha kalkulyatsiyalash tizimidan 
foydalaniladi. Har oyning oxirida barcha fabrikalarning menejerlari ishlab chiqarish 
hisobotini va ishlab chiqarish xarajatlari to‘g‘risida hisobotni topshiradilar. Ishlab 
chiqarish hisobida menejerlarning asosiy materiallar bo‘yicha tugallanish foiziga 
bahosi va davr oxirida tugallanmagan ishlab chiqarishda qo‘shilgan xarajatlar 
foiziga bahosi ko‘rsatiladi. Meydjer bu baholangan ma‘lumotlardan har bir 
fabrikada qilingan ishlar bo‘yicha ekvivalent birliklarni hisoblash hamda mahsulot 
birligiga har oyda asosiy materiallar bo‘yicha, ham qo‘shilgan xarajatlar bo‘yicha 
xarajatlarni hisoblash uchun foydalanadi. Fabrikalar (a) asosiy materiallar bo‘yicha 
ekvivalent birlikka xarajatlar asosida va (v) qo‘shilgan xarajatlar bo‘yicha 
ekvivalent birlikka xarajatlar asosida 1 dan 20 gacha tutgan o‘rni belgilanadi. 
Meydjer har oyda hisobot e‘lon qiladi va uni «Lezer Syuts»da samaradorlik 
o‘sishining qiyosiy bahosi deb ataydi. Har bir toifada dastlabki uch o‘rinni 
egallagan fabrikalar mukofot oladi va kompaniya byulletenida ular o‘z toifasidagi 
eng yaxshi fabrika sifatida ko‘rsatiladi.
29
Meydjer qiyosiy baho dasturining muvaffaqiyatidan mamnun edi. Lekin, 
tashvishli yangiliklarni eshitdi. U imzosiz bir necha xat oldi, ularda ikki fabrikaning 
menejerlari o‘z toifasida 1-o‘rinni olish uchun har oydagi tugallanish foizini buzib 
29
Management Accounting for Business Decisions, 2