O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent moliya instituti xasanov boxodir akramovich

Ko‘rsatkichlar 
 
Summa 
1. Sotish 
15000*5=75000 
2. Sotilgan mahsulot tannarxi 
15000*3 – 1800 = 43200 
3. Yalpi daromad 
31800 
Qo‘shimcha mahsulotni uning haqiqatan ishlab chiqarilishiga qarab 
hisoblash
35
.
1. Ishlab chiqarilgan qo‘shimcha mahsulotning taxmin qilingan sof sotish 
qiymati aniqlanadi {4000*(1-0,1)=$3600}. 
2. Kompleks chiqimlar kelgusidagi taxminiy sotish qiymati miqdoriga 
kamaytiriladi (60000 – 3600 = $ 56400). 
3. Asosiy mahsulot bitta birligining tannarxi qo‘shimcha mahsulotdan 
kelgusida olinadigan sof tushumni hisobga olgan holda aniqlanadi (56400/20000 = 
$ 2,82/b.). Asosiy mahsulot shu tannarx bo‘yicha sotish uchun hisobdan 
35
Management Accounting for Business Decisions, 2
nd
Edition, by Colin Drury, 2012 р.614

---

134 
chiqariladi. 
Moliyaviy natijalar to‘g‘risida hisobot: 
Ko‘rsatkichlar 
Summa 
1.Sotish 
15000*5 = 75000 
2. Sotilgan mahsulot tannarxi 
15000*2,82 = 42300 
3. Yalpi daromad 
32700 
1- va 2- usuldan birini tanlash savdo kon‘yukturalariga bog‘liq. Sotilmagan 
qo‘shimcha mahsulotning sotilishini kafolatlab bo‘lmasa va bozor narxlari foyda 
keltirmasa, mahsulot sotib bo‘lingunga qadar sof daromadni e‘tirof etmaslik kerak. 
Ishlab chiqarish bosqichida sof daromadni tan olishning asosiy nuqsoni shuki, bu 
foydani vaqtidan oldin tan olishga olib keladi, lekin bu foyda miqdori kam bo‘lsa, 
uni e‘tiborga olmasa bo‘ladi. 
Topshiriq: 
9-1. «Sanshayn Oyl» kompaniyasi tozalanmagan o‘simlik yog‘ini sotib 
oladi. Shu yog‘ tozalangandan so‘ng ajralish nuqtasida to‘rt xil mahsulot: A, V, S 
va D hosil bo‘ladi, S mahsulot ajralish nuqtasida to‘la sotiladi. A, V va D 
mahsulotlarni yanada tozalash va «A super», «V super» va «D super» 
mahsulotlarni olish mumkin. So‘nggi oyda (dekabrda) ajralish nuqtasida olingan 
mahsulot quyidagicha bo‘ldi: 
A Mahsulot 
300 000 litr 
V Mahsulot 
100 000 litr 
S Mahsulot 
50 000 litr 
D Mahsulot 
50 000 litr 
Tozalanmagan yog‘ni sotib olishga va qayta ishlashga jami xarajatlar 
100 000 sh.b.ni tashkil qildi. «Sanshayn Oyl» kompaniyasida shu oy boshida va 
oxirida zahira yo‘q edi. Dekabrda S mahsulot 50 000 sh.b.ga sotildi. A, V va D 
mahsulotlarni tozalash davom ettirildi va shundan so‘ng ular ham sotildi. Dekabr 
oyida quyidagi ma‘lumotlar mavjud: