O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent moliya instituti xasanov boxodir akramovich

Qayta ishlash to‘g‘risidagi ma‘lumotlar va xarajatlar 
Tsex 
Vujudga kelgan 
xarajatlar 
Tsexlarga o‘tkazilgan 
mahsulotlarning 
mutanosib og‘irligi 
Oxirgi qoldiq 
mahsulotning har 
kg.ni sotish narxi 
Tozalash 
60 000 sh.b. 
 
 
Qirqish 
11280 
33 % 
0,80 sh.b. 
Maydalash 
8550 
30 
0,55 
Sharbat chiqarish 
3000 
27 
0,40 
Ozuqa 
700 
10 
0,10 

---

140 
Jami 
83 530 sh.b. 
100 % 
Talab qilinadi: 1. 2017 yil noyabr oyi bo‘yicha quyidagilarni hisoblang: 
a. Yaproq qilib qirqilgan olma, olma pyuresi, olma sharbati va hayvonlar 
uchun ozuqa chiqishi, kilogramm hisobida. 
b. Har bir mahsulotning ajralish nuqtasida kutilayotgan sof sotish qiymati. 
c. «Printsess» kompaniyasining tozalash tsexi bo‘yicha xarajatlar summasini 
yuqorida aytilgan xarajatlarni taqsimlash usuli bo‘yicha har bir kompleks 
mahsulotga tegishliligini, shartli birlikda
d. Har bir kompleks mahsulot bo‘yicha solishtirma yalpi foydasi, sh.b. 
hisobida. 
2. Har bir kompleks mahsulot bo‘yicha solishtirilgan yalpi foyda 
to‘g‘risidagi axborot rejalashtirish va nazorat maqsadlari uchun (zaxiralar 
tannarxini kalkulyatsiyalash maqsadlaridan farqli ravishda) raxbariyat uchun 
muximligini sharhlab bering. 
9-7. (9-6 topshiriqning davomi). 
«Prinses» korporatsiyasi xayvonlar uchun ozuqani qo‘shimcha mahsulot 
sifatida tasnif qiladi. Ishlab chiqarishdan so‘ng qo‘shimcha mahsulot kutilgan 
sotish qiymati schetida e‘tirof etiladi. Ajralish nuqtasigacha bo‘lgan kompleks 
ishlab chiqarish xarajatlari mahsulotni sotishning sof qiymati miqdoriga 
kamaytiriladi. 1-yilga qadar «Prinses» kompaniyasi hayvonlar uchun ozuqanigina 
emas, olma sharbatini ham qo‘shimcha mahsulot hisoblagan. Bu qo‘shimcha
mahsulotlar sotilmaguncha hisobda e‘tiborga olinmas edi. Ularni sotishdan olingan 
daromad moliya-xo‘jalik faoliyatining natijalari to‘g‘risidagi hisobotda daromad 
moddasi sifatida aks ettirilar edi. 
«Prinses» korporatsiyasi o‘z menejerlarining mehnatiga haq to‘lash uchun 
samaradorlikni baholash usuli bilan boshqarishdan foydalanadi. Har olti oyda 
menejerlar oldiga daromadga operatsiya foydasi koeffitsientini oshirish maqsadi 
qo‘yiladi. Agar maqsadga erishilmasa, ular hech qanday foyda olishmaydi, agar 
maqsadga erishilgan bo‘lsa yoki erishilayotgan bo‘lsa, belgilangan mukofotni 
olishadi. 

---

141 
Talab qilinadi: 1. «Prinses» kompaniyasining menejerlari vaqt o‘tishi bilan 
o‘z mukofotlarini ko‘paytirishni ko‘zlashayotgan bo‘lsa, menejerlar qo‘shimcha 
mahsulot uchun qanday usulni (1-yilda foydalanilgan usulni yoki 2-yildagini) afzal 
ko‘rishadi? 
3. Olma mahsulotlari bo‘yicha menejer o‘z mukofotini ko‘paytirish uchun hisob 
tizimini suyiste‘mol qilmayotganini bosh buxgalter qanday tekshirishi mumkin?