O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi universiteti

1.2 Murosaga keltirish (1951-yil iyul – 1953-yil iyul) Sulh tuzish.
Koreya urushining qolgan qismida BMT Qo'mondonligi va xitoyliklar jang qildi, lekin jang harakatlari kichik doirada amalga oshirildi, murosaga keltirish davom etdi. Shimoliy Koreyani keng miqyosli bombardimon qilish davom etdi va 1951-yil 10-iyulda Kesonda uzoq davom etgan sulh haqidagi muzokaralar boshlandi. Jang ham, muzokaralar ham davom etdi; Birlashgan Millatlar Tashkilotining Qo'mondonlik kuchlarining maqsadi Janubiy Koreyaning barcha yerlarini egallab olish edi. Shimolliklar va xitoyliklar ham xuddi shunday operatsiyalarni davom ettirishdi va keyinchalik BMT Qo'mondonligining urushni davom ettirish haqida qanday qaror chiqarishini tekshirish uchun harbiy va psixologik operatsiyalarni amalga oshirdi. Bu davrning asosiy janglari quyidagilarni o’z ichiga oladi:

• 
  Qonli tizma jangi (1951-yil 18-avgust-15sentabr); (the Battle of Bloody Ridge)
  
• 
  Yurak urishi tizmasi jangi (1951-yil 13-sentabr-5-oktabr); (the Battle of Heartbreak Ridge)
  
• 
  Keksa kal jangi (1952-yil 26 iyun - 4 avgust); (the Battle of Old Baldy)
  
• 
  Oq ot jangi (1952 yil 6-15-oktyabr); (the Battle of White Horse)
  
• 
  Uchburchak tepalik jangi (1952-yil 14-oktyabr-25-noyabr); (the Battle of Triangle Hill)
  
• 
  Qo’rqinchli qoya jangi (1952-yil 21-mart-21-iyun); (the Battle of Hill Eerie)
  
• 
  Garri lageri qurshovi jangi (1953-yil 8-10-iyun); (the sieges of Outpost Harry)
  
• 
  Tuzoq jangi (1953-yil 9-28-may); (the Battle of the Hook)
  

Sulh bo'yicha muzokaralar avval Kesonda (Shimoliy Koreyaning janubida), keyin Panmunjomda (chegara) joylashgan shaharda yana ikki yil davom etdi. Muzokaralarning eng muhim, muammoli nuqtasi harbiy asirlarni qaytarish edi. Xitoyliklar, KPA va Birlashgan Millatlar Tashkiloti qo'mondonligi repatriatsiya tizimi to'g'risida kelisha olmadilar, chunki ko'plab xitoylar va KPA askarlari shimolga qaytishni rad etishdi, bu xitoyliklar va Shimoliy Koreyalar uchun nomaqbul edi. Yarashish to'g'risidagi yakuniy kelishuvda ushbu masalani hal qilish uchun neytral millatlardan repatriatsiya komissiyasi tuzildi. 1952-yilda AQShda yangi prezident saylandi va 1952-yil 29-noyabrda saylangan prezident Duayt D. Eyzenxauer Koreya urushini qanday tugatish mumkinligini aniqlash uchun Koreyaga bordi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Hindistonning sulh to’g’risidagi taklifini qabul qilganligi sababli, KPA, xitoyliklar va Birlashgan Millatlar Tashkiloti qo'mondonligi 38-chi parallel atrofidagi jang chizig'ida o'qqa tutishni to'xtatdi. Sulh kelishuvidan so'ng urushayot tomonlar Koreyaning qurolsizlantirilgan zonasini (DMZ) barpo etishdi, u o'sha vaqtdan boshlab KPA va ROKA, AQSh va Birlashgan Millatlar Tashkilotining qo'mondonligi tomonidan nazorat qilinadi. Koreyaning eski poytaxti, yarashuv muzokaralari joyi - Keson, dastlab urushdan oldin Janubiy Koreyada bo'lgan, ammo hozir KXDRda. Qo'shma Shtatlar tomonidan qo'llab-quvvatlanadigan Birlashgan Millatlar Tashkiloti qo'mondonligi, Shimoliy Koreyaning Koreya Xalq armiyasi va Xitoy Xalq Ko'ngillilari Armiyasi 1953-yil 27-iyulda jangni to'xtatish uchun sulh bitimini imzoladi. Sulh bitimi, shuningdek, Janubiy Koreya, Shimoliy Koreya, Xitoy va AQSh hukumatlarini tinchlik muzokaralarida davom etishga chaqirdi. Tinchlik shartnomasi bo'lmagan taqdirda ham urush shu yerda tugadi deb hisoblanadi. Urushdan so'ng, Shon-sharaf operatsiyasi (1954-yil iyul-noyabr) mamlakatlarga o'zlarining vafot etgan askarlarini larini almashtirishga imkon berish uchun o'tkazildi. 4,167 AQSh armiyasi va AQSh dengiz korpusining qurbonlari 13,528 KPA va xitoyliklarning qurbonlariga almashtirildi va BMTning harbiy asirlar lagerlarida o'lgan 546 tinch fuqaro Janubiy Koreya hukumatiga topshirildi. 1953-yildagi sulh kelishuvidan beri Shimoliy Koreya tomonidan chegara orqali ko'p marta hujumlar va tajovuzlar sodir bo'ldi, bunga misol qilib 1976-yildagi ,,Bolta qotili’’ voqeasini keltirishimiz mumkin. Seulga olib boruvchi to'rtta infiltratsion tunnellar ochildi. 2010-yilda Shimoliy Koreya Yonpxyo’n orolida artilleriya o'qlaridan o’qqa tutdi, oqibatda ikki harbiy xizmatchi va ikki tinch fuqaro halok bo'ldi. AQSh Mudofaa vazirligidan olingan ma'lumotlarga ko'ra, Amerika Qo'shma Shtatlari tomonidan 33,686 ta askar jangda halok bo'lgan, urush paytida 2,830 ta jangdan tashqarida o'lim va 8 176 kishi bedarak yo'qolgan. G'arbiy manbalar xitoyliklardan 100,000-1,500,000 (taxminan 400,000), KPA 214,000 dan 520,000 gacha (taxminan 500,000) qurbonlar kuzatilganini taxmin qilishadi. Taxminan 245,000 dan 415,000 gacha Janubiy Koreyaning tinch aholisining o'limi taxmin qilingan va urush paytida tinch aholidan qurbonlarning umumiy soni 1,500,000 dan 3,000,000 gacha bo'lgan (ko'pchilik manbalarning hisob-kitoblariga ko'ra, 2,000,000 kishi halok bo'lgan). Boshqa tomondan, rasmiy Xitoy manbalaridan olingan ma'lumotlarga ko'ra, urush paytida 114,000 xitoylik jangda halok bo'lgan, 34000 jangsiz o'lim, 340,000 yarador, 6,700 bedarak yo'qolgan va 21,400 urush davomida asirga olingan. Asirga olinganlar orasida 14,000 ga yaqin kishi Tayvanga qochib ketgan, qolgan 710 kishi esa Xitoyga qaytarilgan. Xitoy manbalari, shuningdek, Shimoliy Koreyada 290,000 qurbonlar, 90,000 asirlanganlar va "ko'p" tinch aholi o'limi kuzatilgani haqida xabar berishgan. O’z o’rnida, xitoyliklar va shimoliy koreyaliklarning hisob-kitoblariga ko'ra, AQShdan 390 mingga yaqin askar, Janubiy Koreyadan 660 ming askar va BMTning 29000 askari jang maydonlarida "yo’q qilingan". Bu kelishuv ikki Koreyaning urushga qadar chegaralarini qayta tiklash va bir-birlariga o‘t ochmasligini aks ettirsada, amalda tinchlik shartnomasi emasdi. 1951 yilning iyuniga kelib, har ikki tomon bu urushda g‘olib bo‘lishi mumkin emasligini anglab yeta boshladi va jangovar harakatlar birmuncha susaydi. Shunga qaramay Shimol ham, Janub ham milliondan ortiq askarni shay holda saqlab turardi. 1951 yilning 8 iyulida tomonlar Keson shahrida sulh uchun to‘planishdi. Qizig‘i shundaki, sulh bo‘yicha muzokaralar kechayotgan vaqtda ham hududlarda shafqatsiz janglar kechayotgandi. Muzokaralar yirik janglarni vaqtinchalik to‘xtatgan bo‘lsada, ikki tomonning ham qurollari yana ikki yildan ortiq vaqt mobaynida tinmadi. 1952 yilning 4 noyabrida Duayt Eyzenxauer AQSh prezidentligiga saylandi va saylovoldi va'dasi – koreys urushini to‘xtatish choralarini izlay boshladi. Ammo haqiqiy imkoniyat 1953 yil 5 martida, Stalin o‘limidan keyin paydo bo‘ldi. SSSRning yangi hukumati bu urushni to‘xtatishdan juda manfaatdor edi. 1953 yilning 27 iyulida o‘t ochishni to‘xtatish bo‘yicha kelishuvga erishildi. Qiziq tomoni, unga bugungi kunda demokratik davlat sifatida qaraladigan Janubiy Koreyaning o‘sha paytdagi rahbari Li Sin Man urush davom etishi kerakligini ta'kidlab, imzo chekishdan bosh tortdi va janub tomonidan BMT kuchlari vakili sifatida general Klark kelishuvni imzoladi. Tinchlik shartnomasiga keyinchalik ham erishishning imkoni bo‘lmadi va Shimol hamda Janub bugungi kungacha urush holatini saqlab turibdi. Bugungi kunda ochiq siyosat va iqtisodni qo‘llagan Janubiy Koreya dunyoning eng rivojlangan davlatlaridan biriga aylangani holda, Shimoliy Koreya o‘ziga kommunistik mafkurani taqdim qilgan SSSR degan davlat tarqab ketganiga qaramay, totalitar rejimdan voz kechmadi. Hozirda 70 yillik sulolaning navbatdagi vakili Kim Chen In tinchlik yo‘lida ancha-muncha sammitlar uyushtirgan bo‘lsada, hanuz raketa sinovlaridan voz kechmagan. Hatto turli davlatlarning uzoq yillik iqtisodiy sanksiyalari ham KXDRni tutgan yo‘lida qaytara olmadi.