O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi

good-bye with sorrowful eyes//Ko’zlari mo’ltiragan ashulachi bo’shashib 
xayrlashdi (Y.Sulaymon) gapidagi ko’zlari multiragan sifatdosh o‟ramida sub‟ekt 
bo‟lak III shaxs egalik qo‟shimchasini olgan ko’zlari so‟zidir.Bu so‟z shakli uchun 
zaruriy bo‟lgan qaratqich kelishigidagi so‟z, ko‟rinib turganiday, shu o‟ram 
doirasida yo‟q. biroq mazkur gapdagi asosiy predikat (xayrlashdi)ning sub‟ekti 
bo‟lgan ashulachi//singer so‟zi ayni sifatdosh o‟ramning sub‟ekt bo‟lagiga ham 
tegishli ekanligi, garchi bevosita bo‟lmasa-da, gapning umumiy mazmunidan 
anglashilib turibdi, ya‟ni muayyan ko‟chimdan keyin sifatdosh o‟ram shakllanishi 
barobarida undagi sub‟ektning aniqlovchisi asosiy predikatning sub‟ektiga 
aylangan va sifatdosh o‟ram ana shu sub‟ektni xarakterlash, sifatlash uchun xizmat 
qiladigan bo‟lgan. Qiyoslang: The singer’s eyes became sorrowful – The singer 
with sorrowful eyes//Ashulachining ko’zlari mo’ltiradi – ko’zlari mo’ltiragan 
ashulachi.
“Tarkibida o‟z egasi bo‟lgan sifatdosh konstruksiyalar, albatta, ergash gap 
bo‟ladi” degan qa‟tiy hukm u qadar ham aniq va ishonarli emas. Ammo, to‟g‟ri, 
tarkibida o‟z egasi mavjud bo‟lgan sifatdosh o‟ramlar ergash gap bo‟lishi mumkin. 

---

85 
Faqat muayyan shartga mos bo‟lgan ana shunday sifatdosh o‟ramlarnigina ergash 
gap deb qarash mumkin, ya‟ni ularni yana bir muhim belgiga ko‟ra chegaralab 
olmoq lozim. Bu chegaralashni tilshunos M.Asqarova shunday bayon qiladi: “-gan 
affiksi bilan bog‟liq bo‟lgan fe‟lning sifatdosh shakli o‟zining alohida egasi 
mavjud bo‟lsa, o‟rin va chiqish kelishiklari shaklida (o‟ram yaxlitligicha otlashib) 
qo‟llangandagina ergash gapning kesimi, shuning bilan bir vaqtda, bosh gapga 
biriktiruvchi vosita bo‟lib keladi”. Chunki bu kelishiklardagi sifatdoshlar boshqa 
so‟zlar bilan birgalikda harakatning dinamikasini ifoda eta olish imkoniyatiga ega. 
Ayni choqda bu kelishik shakllari ergash gapning bosh gapdan ma‟lum 
ohang bilan ajralib turishini ham ta‟min etadi: Qiyoslang: We all liked the story