O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi

3.5. Ingliz va O’zbek tillaridagi sifatdoshli predikativ qurilma va 
gaplar o’rtasidagi sintaktik sinonimiya. 
Ma‟lumki, barcha sof fe‟llarda bo‟lgani singari sifatdoshlarda ham o‟timli-
o‟timsizlik, nisbat, bo‟lishli-bo‟lishsizlik va zamon kategoriyalari mavjud. Shaxsli 
fe‟llardagi kabi sifatdoshlarda ham, asosan, uch zamon farqlanadi. Sifatdoshlardagi 
bu har uch zamonning shakllanishida, garchi bevosita zamon ko‟rsatkichi sifatida 
bo‟lmasa-da (o‟tgan zamon sifatdoshidan tashqari), -gan qo‟shimchasi ishtirok 
etadi (hozirgi zamon –yotgan, kelasi zamon –digan). Zero, shaxsli fe‟ldan ayni 
sifatdosh shaklini bevosita shakllantiruvchi vosita ham –gan qo‟shimchasining 
aynan o‟zi ekanligi , tabiiyki, hech kimga qorong‟i emas. U yoki bu zamondagi 

---

82 
sifatdosh-ko‟chimdan oldindagi gapda mavjud bo‟lgan to‟liq predikatsiyaning 
go‟yoki “soyasi” sifatida namoyon bo‟ladi. Ana shunday ikkinchi darajali 
predikatsiyali sifatdosh o‟rami qatnashgan gapning mazmuni o‟ramdagi 
propozitsiyaga ko‟ra murakkablashuvi, ya‟ni bir sintaktik sodda gapda ikki 
mazmun munosabati joylashishi mumkin. Bunda tizim asosiy predikatsiyadagi 
sub‟ektni mantiq jihatdan ta‟kidlash, uni sifatlash, tasvirlash maqsadiga qaratilgan 
bo‟ladi. Ushbu gapda buni ko‟rish mumkin. Fascinated by the beauty of the nature 
Kuldoshali looked down on to his feet//Tabiat sehri elitgan Qo’ldoshali oyoq 
taglariga qaradi (Y.Sulaymon). Shuni ham qayd etish mumkinki, agar mantiqiy 
ta‟kid Qo’ldoshali so‟ziga emas, balki tabiat sehri birikmasiga berilishi lozim 
bo‟lganda, ko‟chim yana ham boshqacha bo‟lardi, ya‟ni Qo’ldoshalini elitgan 
shaklidagi sifatdosh o‟rami shakllantirilib, gapda ega vazifasidagi mazkur tabiat 
sehri birikmasi “tashqariga” aniqlanmish sifatida chiqariladi: Fascinated by the 
magic of the nature…//. Qo’ldoshalini elitgan tabiat sehri, masalan: Nature 
embraced everyone….// Qo’ldoshalini elitgan tabiat sehri hammani o’z 
og’ushiga oldi. Bunda sifatdosh o‟ramdagi sub‟ekt bo‟lak, ya‟ni ikkinchi darajali 
predikatsiyaning sub‟ekti sintaktik jihatdan ifodalanmaganday bo‟lib ko‟rinadi. 
Aslida gapdagi asosiy predikatsiyaning sub‟ekti (nature fascinated//tabiat sehri