O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi z. Nishanova, D. Qarshieva

 
8.3. Shaxs so„rovnomalarining keng tarqalgan namunalri
Shaxsni o‗rganishda turli maxsus metodikalardan foydalanish bilan birga shaxsning 
qiziqishlariga, ehtiyojlariga, uning atrofdagi odamlar bilan munosabatiga tegishli va boshqa 
savolnomalar ham keng qo‗llaniladi. Savolnomalar yordamida tadqiqot o‗tkazish eksperimental 
psixodiagnostik tekshiruv o‗rnini bosmaydi, ularni to‗ldiradi, chuqurlashtirishi mumkin.
Bolalarni tekshirishda savolnomalardan foydalanish o‗z xususiyatlariga ega. Masalan, bola 
mustaqil ravishda savolnoma qog‗ozini to‗ldirishi mumkin emas, chunki savolni noto‗g‗ri 
tushunib, noto‗g‗ri javob berishi mumkin. Tadqiqotchi bolani savol bilan tanishtirishda, uning 
ma‘nosini tushuntiradi, shundan so‗ng javobni maxsus qog‗ozga belgilab qo‗yadi. 
 
 
 
 R.Kettell testining bolalar varianti 
Bu metodika bog‗cha bolalari va boshlang‗ich sinf o‗quvchilari uchun maxsus 
mo‗ljallangan bo‗lib, Kettellning kattalar uchun mo‗ljallangan 16-omilli shaxsni o‗rganish 
testining moslashtirilgan variantidir. 
Testning tuzilishi.Test bola shaxsining asosiy xususiyatlarini ifodalovchi shkalani o‗z ichiga 
oladi. Har bir xususiyatning ijobiy va salbiy tomonlari mavjud. Masalan, aqliy rivojlanganlik – 
aqliy rivojlanmaganlik. Shkalaning eng minimal va eng maksimal nuqtalari oralig‗i 10 ballni 
tashkil etadi. O‗rtachasi esa 5,5 ball. Quyida 11 ta shaxs xususiyatlari tavsifi berilgan. Metodika 
bo‗yicha shaxs xususiyatlarining 3 xil rivojlanish darajasi bor: quyi (1-3 ball), o‗rtacha (4-7 ball), 
Yuqori (8-10 ball). 
Har turli shaxs xususiyatlarining rivojlanishini aniqlashda ikki oxirgi qutb hisobga olinadi va quyi 
miqdori qabul qilingan shkala bo‗yicha ularga mos miqdoriy baholar va qisqacha ta‘riflar beriladi. 
I. Ekstroversiya 

---

Bu shkala bo‗yicha yuqori ball 8-10 ball bo‗lib, bolaga – ochiq ko‗ngil, ko‗ngilchan, 
kirishuvchan, hamma narsada qatnashuvchan na odamlarga e‘tiborli deb ta‘rif beriladi. 
Bu shkala bo‗yicha past ballar 1 dan 3 gacha. Bunday bolalar esa kamgap, «ichimdagini top», 
birovga ishonmaydigan, atrofdagilarga beparvo bolalardir. Mazkur shkala bo‗yicha Yuqori ball 
to‗plagan bola ijobiy his-tuyg‗ularga ega, quvnoq, kirishimli, tez til topishadigan, deb 
tavsiflanadi. 
Xuddi shu shkala bo‗yicha past balli bola birovga ishonmaydigan, arazchi, ichki his-tuyg‗ularini 
yashira olmaydigan va atrofdagilar bilan til topisha olmaydigan, deb hisoblanadi. Ular ko‗pincha 
qaysar va xudbindirlar.