O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

Daromad — keng maʼnoda kirim boʻlgan har qanday pul mablagʻlari yoki pul qiymatiga ega boʻlgan moddiy boyliklarni olish, iqtisodiy subyekt uz faoliyati natijasiga kura oladigan pul va tovar — moddiy tushum. Daromad pul va moddiy shaklga ega boʻlib, ularning yigʻindisi jami Daromadni hrsil qiladi. Daromad egalik nuqtayi nazaridan aholi Daromadi, korxona (korporativ) Daromadi va davlat Daromadiga boʻlinadi. Aholiga tegadigan Daromad ish haqi, foyda, foiz, renta, dividend shakllariga ega (q. Aholi daromadlari, Davlat byudjeti, Yalpi milliy mahsulot).
Xarajatlar — ishlab chiqariladigan mahsulot yoki koʻrsatiladigan xizmat hajmiga bogʻliq boʻlgan chiqimlar, (mas, materiallar, xom ashyo sotib olish, ishbay xodimlar mehnatiga haq toʻlash bilan bogʻliq sarflar). Toʻliq (umumiy, yalpi) Xarajat — doimiy va oʻzgaruvchan Xarajat yigʻindisi; bevosita ishlab chiqarish Xarajati (aniq bir mahsulotni i.ch. bilan bogʻliq va uning tannarxiga kiritiladigan chiqimlar), ekspluatatsiya Xarajati — mashina, uskuna, transport vositalari va boshqalardan foydalanish bilan boglits chikimlar. Muomala Xarajatga qoʻsh im cha muomala chiqimlari (i.ch. jarayonlarini muomala sohasida davom etishi — qadoqlash, sakdash, sotiladigan joyga eltish va boshqa bilan bogʻliq) vasof muomala chiqimlari (bevosita oldisotdi operatsiyalari bilan bogʻliq) Xarajat kiradi. Muomala Xarajat, odatda, isteʼmolchilar uchun (transportekspeditorlik chiqimlari, bojxona boji toʻlash, port soliq va yigʻimlarini toʻlash, bank xizmatlari uchun chiqimlar, vakillik Xarajati), ishlab chiqaruvchilar uchun (savdosotiq boʻlinmasini sakdash, marketing tadqiqotlari, reklama, transportekspeditorlik chiqimlari, vositachilarga haq toʻlash, sotishdan oddinti servis va texnika xizmati uchun chikimlar, bank operatsiyalari boʻyicha xarajatlar, vakillik xarajatlari va boshqalar) va savdo uchun (tovarni xarid qilish, tashish, sakdash va sotish bilan bogʻliq chiqimlar) alohida hisob kitob qilinadi.
Resurslardan foydalanish samaradorligini taxdil qilishda "muqobil Xarajat" tushunchasi (agar hozirgi mavjud i.ch. oʻrniga muqobil i.ch. boʻlganida olinishi mumkin boʻlgan qiymat) qoʻllanadi. Bu Xarajatga foizlar va mulkdorga toʻlanadigan haq ham kiritiladi. Xarajatni qisqartirish foydani koʻpaytirishning muhim talabi hisoblanadi.
Bu omillarninig barchasi rеsurslar, tоvarlar va хizmatlar hamda darоmadlarning dоiraviy aylanishida bevosita ishtirok etuvchi fazalar hisoblanadi bularning ishtirokisiz sikl hosil bo’lmaydi

3.