O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

Resurslar bozori– ishlab chiqarish ehtiyojlarini qondiruvchi tovarlar, ya’ni ishlab chiqarish omillari sotiladigan bozor. Uy xo’jaligi o’ziga tegishli resurslarni sotadi, korxonalar esa uni xarid qiladi. Asosan, ishlab chiqarish vositalari (dastgoh, xomashyo, asbob-uskuna va h.k.) va ish kuchi sotiladi.
Ishlab chiqarish uchun zarur boʻlgan barcha turdagi mehnat qurollari, xom ashyo, yoqilgʻi, materiallar oldi-sotdi qilinadigan bozor. Unga tovar birjasi, savdo uylari, savdo-vositachilik firmalari, tijorat kompaniyalari va markazlari, lizing kompaniyalari, auksionlar, yarmarkalar, davlat zaxiralari va sugʻurta fondlari, standartlar va narxlar boʻyicha davlat inspeksiyalari, monopoliyadan chiqarish qoʻmitalari va b. kiradi. Bozor muno-sabatlari ishlab chiqarish vositalarini barcha is-teʼmolchi korxonalarga, korxona sohiblariga va aholiga erkin narxlarda sotish imkoniyatlarini yaratishni takogo etadi. Bu esa, oʻz navbatida, zamonaviy asbob-uskunalar, texnika vositalarini ishlab chiqarish, ularning sifatini yaxshilash hamda sotish infratuzilmasi (axborot, reklama, marketing xizma-ti)ni yaratish bilan bogʻliq. Ishlab chiqarish v.b.da ulgurji savdo-sotiq yuz beradi, resur-slarga talabgorlar resurs yetkazuvchilar bilan shartnoma asosida ish yuritadi. Resurs bozorining bosh boʻgʻini tovar birjasi hisoblanadi. Ishlab chiqarish vositalarini xarid qiluvchilarga q.h. va sanoat tarmoqlari korxonalari, togʻ-kon, oziqovqat, kimyo sanoatlari, qurilish, mebelsozlik, transport, aloqa, kommunal xoʻjaligi, maishiy xizmat va boshqa sohalar korxonalari kiradi.

Uy xo’jaligi muayyan bir turar joyda istiqomat qiluvchi, jami yoki bir qism daromadlari yoki boyliklarini umumlashtirib, muayyan turdagi mahsulot va xizmatlarni, asosan uy-joy xizmati va oziq-ovqat mahsulotlarini birgalikda iste’mol qiluvchi uncha ko`p bo`lmagan odamlar yigindisi. Yagona daromadli iqtisodiy nazariya modellashtirishni soddalashtirsa ham, u haqiqatni aks ettirmaydi. Ko'pchilik bo'lmasa ham, uy xo'jaliklarining bir nechta daromadli a'zolari bor. Ko'pgina iqtisodiy modellar uy xo'jaliklari va an'anaviy oilalarni tenglashtirmaydi va uy xo'jaliklari va oilalar o'rtasida har doim ham bir-bir munosabatlar mavjud emas.

Uy xo'jaligi iqtisodiyoti uy xo'jaligi tomonidan qabul qilingan barcha qarorlarni tahlil qiladi. Ushbu tahlillar ham mikroiqtisodiy, ham makroiqtisodiy darajada. Bu sohada uy xo'jaliklarining tuzilishi, oila a'zolarining xulq-atvori va ularning jamiyatga kengroq ta'siri, jumladan: uy xo'jaligi iste'moli, uy xo'jaligi ichidagi mehnat taqsimoti, uy ishlab chiqarishga vaqt ajratish, nikoh, ajralish, tug'ilish, bolalarga investitsiyalar, va resurslarni taqsimlash. [1] Maltus va Adam Smit oilaning iqtisodini qisman oila kattaligi va yashash darajasi oʻrtasidagi bogʻliqlikka qarab oʻrgandilar. [2] [3] Xuddi shunday, JS Mill va Le Playoila resurslarini qayta taqsimlash, sug'urta qilish va o'z-o'zini ishlab chiqarish orqali turli oila tuzilmalarining turli oila a'zolarining turmush darajasiga ta'sirini tahlil qildi. [4] [5]
20-asrning boshidan beri ko'pchilik iqtisodchilar uy xo'jaliklarining xatti-harakatlarini hisobga olmagan holda iqtisodiyotning biznes va pul o'lchovlariga e'tibor qaratdilar. Iste'mol va uy xo'jaliklari ishlab chiqarishni o'rganish asosiy iqtisodiyot tomonidan chetga surildi. [6] Uy xo'jaliklariga nisbatan qo'llaniladigan iqtisod nazariyasi jamiyatning davlat va xususiy sektorlari o'rtasidagi o'zaro munosabatlarni ta'lim, sog'liqni saqlash, farovonlik va pensiya bilan bog'liq siyosatlarni xabardor qilish usullarini tushunishga yordam beradi.
Uy xo'jaligi iqtisodiyotini ikkita modelga bo'lish mumkin: unitar model va jamoaviy model.