O’zbеkiston rеspublikasi qishloq

АНДИЖОН ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ИНСТИТУТИ 

6.Kursdoshlaringiz  ichidan  kim  bilan  mashg’ulotlarga  birgalikda  tayyorlanishni 

yoqtirasiz? 

7.Qaysi kursdoshingiz bilan suhbatlashishni aslo yoqtirmaysiz?  

2.4. Sotsiometriya metodi. 

Bu  tadqiqot  metodiga  AQSHlik  Djon  Moreno  asos  solgan  bo’lib,  kichik 

(birlamchi)  guruh  a’zolari  o’rtasida  emotsional,  hissiy    munosabatlarni  bevosita 

o’rganish  va  darajasini  o’lchashda  qo’llaniladi.  Mazkur  metod  yordamida  muayyan 

guruhdagi  har  bir  a’zoning  o’zaro  munosabatlarini  aniqlash  uchun  uning  faoliyatda 

kim  bilan  ishtirok  etishi  so’raladi.  Olingan  ma’lumotlar  matritsa,  grafik,  chizma, 

jadval,  diagramma  shaklida  ifodalanadi.  Ulardagi  miqdor  ko’rsatkichlari  guruhdagi 

odamlarning shaxslararo munosabatlari mazmuni yuzasidan ma’lum bir xulosa qiladi. 

Biroq ma’lumotlar guruhiy munosabatlarning tashqi ko’rinishini aks ettiradi xolos. Uni 

takomillashtirish  maqsadida  hozirgi  vaqtda  psixolog  olimlar  YA.L.Kolominskiy  va 

I.P.Volkov  tomonidan  sotsiometriyaning  kichik  guruhlar  psixologiyasiga  moslab 

o’zgartirilgan variantlari, ko’rinishlari ishlab chiqilganki, ular orqali shaxslarning bir-

birini 

tanlash 

motivlarini 

aniqlash 

mumkin. 

Ayniqsa 

sotsiometriyaning 

YA.L.Kolominskiy  ishlab  chiqqan  o’zgartirilgan  varianti  bolalar  jamoasidagi 

shaxslararo munosabatlar to’g’risida to’la axborot berishga yordam beradi.  

Odatda  o’quvchilardan  quyidagicha  savollarga  javob  berish  talab  qilinadi:  «Sen 

sayohatga  kim  bilan  birga  borishni  xohlaysan?»,  «Mashg’ulotlarga  kim  bilan  birga 

tayyorlanishni  istaysan?»,  «Kim  bilan  qo’shni  bo’lib  yashashni  yoqtirasan?» 

sinaluvchi har uchta javobdan bittasini «eng ma’qul» deb tanlashi lozim. Unga «avval, 

hammadan ko’ra ko’proq kim bilan birga bo’lishni xohlasang, o’shaning familiyasini 

yoz», «agar sen istagan shaxs to’g’ri kelmasa, yana kim bilan birga bo’lishni istasang, 

shuning familiyasini yoz», «aytilgan shartlarga binoan uchinchi shaxsning familiyasini 

yoz» deb uqtirish maqsadga muvofiq.  

Guruhiy  tabaqalanishni  ko’rsatish  uchun  sotsiogramma  to’rtta  «maydon»ga 

ajratiladi.  Qizlar  doiracha  bilan,  o’g’il  bolalar  esa  uchburchaklar  bilan  belgilanadi. 

Doiracha  va  uchburchaklar  soni familiyalar  soniga to’g’ri keladi.  Guruh a’zolarining 

o’zaro  munosabatlari  doiracha  va  uchburchaklar  strelkalar  bilan  bog’langanida  o’z 

ifodasini topadi. Eng ko’p munosabatga ega bo’lgan sinaluvchi doiraning markazidan 

o’rin oladi. U guruh a’zolarining eng yoqimtoyi hisoblanadi.                   SHaxslar bilan 

aloqa  o’rnatmagan  sinaluvchi  doiraning  eng  chetidan  joy  oladi.  Oraliqdagi 

«maydon»larga  o’rtacha  va  undan  kamroq  tanlangan  tekshiriluvchilar  joylashtiriladi. 

SHu yo’l bilan birinchidan shaxslararo munosabatning darajasi va ko’lami aniqlanadi, 

ikkinchidan  qizlar  bilan  o’g’il  bolalar  o’rtasidagi  ko’rsatkichlar  taqqoslanadi. 

Natijalariga  qarab  guruhdagi  munosabatlar  va  ularning  o’ziga  xosligi,  psixologik 

mexanizmlari,  barqarorligi,  puxtaligi,  o’zaro  bir-birini  taqozo  etuvchanligi  haqida 

xulosalar  chiqariladi.  SHu  bilan  birga  nazariy  va  metodologik  ahamiyatga  molik 

g’oyalar,  qonuniyatlar  ilgari  suriladi,  amaliy  ko’rsatmalar  beriladi,  aniq  tavsiyalar 

bildiriladi, mavzuning tadqiqot istiqboli to’g’risida mulohazalar yuritiladi.  

Faoliyat mahsulini tahlil qilish metodi..  

---