O’zbеkiston rеspublikasi qishloq

АНДИЖОН ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ИНСТИТУТИ 

- 

mustaqil yechishlarga erishish ehtimollik darajasining yuksakligi; 

- 

ilgarilab  ketib  yechish  imkonining  mavjudligi  va  «aytib  berish»,  luqma 

tashlash jarayonida erkinlik, qo’rqinch hissining yo’qligi; 

- 

yuksak  nafosat  va  ma’naviy  did  timsoli  hamda  namunasini  yaratishga 

nisbatan  qobiliyatlilik,  ularni  baholash  va  o’lchash  funktsiyasining  tug’ilishi,  uning 

boshqaruvchanligi. 

Insonniyatning  tarxiy  rivojlanish  jarayonida  intellekt  deb  atalmish  fenomenni 

o’rganish  borasida  ko’pgina  ishlar  qilingan.  SHulardan  biri  intellektni  o’rganish 

testlaridir.  Ko’pgina  mumtoz  testlar  shaxsning  intellekt  darajasini  aniqlashda  muhim 

rol o’ynab kelmoqda. Bular qatoriga Stenford-Bine shkalasini keltirib o’tish mumkin. 

Stenford-Bine  shkalasi  qiziqarli  topshiriq  va  masalalardan  tuzilgan  bo’lib,  ular 

tekshiriluvchilarning yoshiga qarab taqsimlangandir. Biz quyida ana shu intellekt test 

so’rovnomalaridan namunalar keltiramiz va ularni sharhlab berishga harakat qilamiz. 

I. 

4 yoshli bolalar uchun (har bir vazifani bajarish vaqti 2 oy): 

- 

har xil uzunlikda kesilgan shakllar va narsalarni taqqoslash; 

- 

turli turdagi shakllar o’rtasidagi farqlarni aniqlash; 

- 

4ta tanga pulni sanab chiqish; 

- 

kvadrat chiz va uni izohlab, tushuntir; 

- 

berilgan  savollarga  to’g’ri,  aniq  va  tushunarli  qilib  javob  qaytarish  talab 

etiladi, tashqaridan yordam berish man qilinadi; 

- 

to’rtta raqamni to’g’ri va teskari sanash, takrorlash talab qilinadi. 

II. 

9 yoshli bolalar uchun (bajarish muddati 2 oy davomida): 

- 

bugungi kun, hafta, oy, yil nomlarini aytib chiqish, tushuntirish; 

- 

5ta jism yoki predmetni guruhlarga ajratish (belgisiga qarab); 

- 

xariddan keyin qaytim berilishini izohlash; 

- 

4ta raqamni teskarisiga takrorlash; 

- 

berilgan 3 ta so’zdan gap tuzish (bola, daryo, koptok); 

- 

uchta har xil so’zga qofiya tanlash; 

- 

ma’lumki,  har  qanday  psixologik  testning  diagnostik  ahamiyati  uning  bir 

qancha  umumiy  talablarni  qoniqtirishga  bog’liqdir,  jumladan,  standartlashtirish, 

ishonchlilik, validlik. Ana shu talablarga suyangan holda Stenford-Bine shkalasini ham 

tahlil qilib chiqamiz. 

Ushbu shkala tadqiqotchilar uchun har tomonlama yaxshi, qulay va ixcham qilib 

tayyorlangan.  U  barcha  uchun  tushunarli  bo’lgan  ko’rsatmaga  va  miqdoriy  jihatdan 

natijalarni  ishlab  chiqish,  hisoblash  ishlanmasiga  ega.  Stenford-Bine  testi  kattalar 

hamda uncha yoshi yuqori bo’lmagan sinaluvchilar uchun ishonchilidir. Lekin bolalik 

davridan tortib to o’spirinlik yoshigacha o’zgarib boradi. Masalan, ikki yarim yoshdan 

besh yoshgacha ishonchlilik koffitsiyentlari 0,33 (140-149 ball bo’lganligi uchun)dan 

0,91  (60-69  ball  yiqqanlar  uchun)gacha;  6  yoshdan  13  yoshgacha  bo’lgan  bolalar  va 

o’quvchilarda  ishonchlilik  koefitsentlari  0,91  (140-149  gacha  ball  to’plaganligi 

uchun)dan  0,98  (60-69  ball  olganligi  uchun)gacha  o’zgarib  turadi.  SHuni  alohida 

ta’kidlab o’tish joizki, Stenford-Bine testiga kiritilgan har bir savol, topshiriq testning 

oldindan  belgilangan  maqsadni  ochishga  yo’naltirilgan  bo’lib,  pirovard  natijada 

mazkur savollar oldindan ko’zlangan maqsadni darhol aniqlab bera oladi. 

---