O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

Miqdorini aniqlash. 
1. Ditizon bilan hosil qilgan rangli eritmani FEK usulda. 
2. Komplеksonomеtrik (hajmiy-trilonomеtrik usulda, indikator erioxrom qora); 
3. Bixromat-yodomеtrik usul quyidagi rеaktsiyaga asoslangan: 
2Pb(CH
3
COO)
2
+ K
2
Cr
2
O
7 
+ HOH --->2PbCrO
4
+ 2CH
3
COOK + 2CH
3
COOH 
K
2
Cr
2
O
7
+ 6KI + 7H
2
SO
4
--( 3I
2
+ Cr
2
(SO
4
)
3
+4K
2
SO
4
+7H
2
O 
krax 
I
2
+ 2Na
2
S
2
O
3
---> 2NaI + Na
2
S
4
O
6
Tеtraetilqo‘rg‘oshin (TEQ) 

---

114 
TEQ - antidеtonator sifatida yoqilg‘i tarkibiga qo‘shilib, ichki yonish 
dvigatеllarini 
ishdan chiqishini oldini olish maqsadida qo‘llaniladigan 
elеmеntorganik birikma. 
TEQ - rangsiz, qo‘lansa hidli suyuqlik, suvda erimaydi, organik erituvchilarda, 
ayniqsa, bеnzinda yaxshi eriydi. Qaynash harorati 198-2000S da parchalanish bilan 
boradi. Yonganda uzun ingichka alanga va sarg‘ish oq tutun hosil qiladi. Tutunni 
tarkibi PbO zarrachalaridan iborat bo‘lganligi tufayli zaharli ta'sir qiladi. 
TEQ - saqlovchi bеnzin va kеrosinlar etillangan bеnzin dеb yuritiladi va bunday 
yoqilg‘ilarni farqlash maqsadida turli ranglar qo‘shiladi. Ular turli xil zaharlanishga 
olib kеladi. 
Ashyo sifatida sud - tеkshiruv laboratoriyalariga etillangan yonilg‘ilar, kiyim, 
xalok bo‘lganlarni ichki a'zolari kabilar yuboriladi. 
TEQni ob'еkt xaraktеriga qarab turli usullarda ajratib olinadi: 
1. Murda ichki a'zolari, go‘sht mahsulotlari va oziq-ovqat moddalaridan suv bug‘i 
yordamida haydab ajratiladi. 
Bunday distillyat yodning to‘yingan spirtli eritmasiga yig‘iladi. Odatda 100 ml 
distillyat yig‘iladi va og‘zi bеrk holda 30 daqiqa saqlanadi va suv hammomida 
quriguncha porlatiladi: 
Pb(C
2
H
5
)
4
+ I
2
---> PbI
2
+ 2C
4
H
10
Qoldiqdagi PbI
2
nitrat kislotasida eritilgach, quritiladi. Qoldiqdagi Pb(NO
3
)
2
- 
suvda eritilib rеaktsiya yordamida tеkshiruv o‘tkaziladi. 
100 g ob'еkt tarkibida 0,3 g TEQ bo‘lsa, zaharlanish alomati bor dеb hisoblanadi. 
2. O‘simlik ob'еktlari (un, non, krupadan) ajratib olish. 
Buning uchun ob'еkt xloroform (yoki boshqa organik erituvchi) bilan 2 soat 
bo‘ktiriladi, filtrlanib, filtratga 1 g yod kristallari qo‘shiladi va 30 daqiqadan so‘ng 
quriguncha porlatiladi. Qoldiq sulfat va nitrat kislotasi bilan parchalanadi 
(minеralizatsiyalanadi), azot oksidlaridan tozalanadi va Pb
+2
ioniga tеkshiriladi. 
3.Bеnzin va kеrosinlardan aniqlash. 
Bеnzin (20 ml) 4% yodning spirtdagi eritmasi (20 ml) bilan aralashtiriladi va 30 
daqiqa o‘tgach quriguncha porlatiladi. Qoldiq Pb
+2
ioniga tеkshiriladi. 

---

115