O‘zbekiston tarixi

bo’lgan? Sovet tarixshunoslarining yozishicha, XVI asrda bizning zaminimizni Dashti 
Qipchoq xonlari ishg’ol qilgandan keyin o’zbek nomi paydo bo’lgan emish. Axir biz 
Movarounnahr deb ataydigan ikki daryo oralig’ida ungacha ham xalq yashaganku! Yoki 
bu xalq boshqa millat bo’lganmi? Mantiq qani bu yerda»
1
Bu keskin va haqqoniy aytilgan so’zlarning ma’no, mazmunini chaqar ekanmiz, millatimiz 
haqidagi bor haqiqatni bilishimiz, uning nomi bilan mazmun-o’zagi o’rtasidagi tafovutni aniq-
tiniq tasavvur etishimiz nechog’lik muhim ekanligi o’z-o’zidan ravshanlashadi. Ma’lumki, 
xalqimizning «o’zbek» atamasi bilan nomlanishi XVI asr boshlariga to’g’ri keladi. Bu hol asosan 
yurtimiz hududlariga Dashti Qipchoqdan katta oqim sifatida kirib kelgan o’zbek degan umumiy 
nomni XIV-XV aslarda qabul qilgan urug’lar va qabilalar hayoti bilan bog’liq yo’sinda yuz 
bergan. Negaki, ular bu zaminga kelib joylashib, mahalliy aholi qatlami tarkibini boyitish, uning 
yuksak ma’naviyati, boy asriy qadriyatlarini o’zlashtirish barobarida o’zlarining umumiy o’zbek 
nomini asta-sekinlik bilan shu hududda yashagan barcha aholiga ham nisbat bera bordilar. Bu 
esa «o’zbek» atamasining shu davrdan e’tiboran butun Movarounnahr bo’ylab keng yoyilishiga, 
1
И.А.Каримов. Асарлар, 7-том, 143-бет.

---

bu yerdagi xalqning shu nom bilan atalishiga bois bo’ldi. Biroq shu narsa ravshanki, o’zbeklar, 
avvalo, qaysi qabilaga mansub bo’lsalar shu nomni uzoq vaqt saqlab qolganlar. Hatto XX asrga 
qadar ham Turkiston o’lkasida ajdodiy-qabilaviy nomlar saqlanib qolganligi buni tasdiq etadi. 
Ammo bu degani o’zbek xalqining kelib chiqishi faqat XVI asrda yuz bergan, degan ma’noni 
aslo anglatmaydi. Bu yerda gap faqat «o’zbek» iborasining etnik nom sifatida paydo bo’lgan 
vaqt xususida borayapti. Vaholanki o’zbek xalqi o’z mazmun, mohiyati, teran tomirlari bilan 
Turonzamin hududida juda qadimiy zamonlardan buyon yashab kelganligi, boy tarix,
olamshumul ahamiyatga molik ma’naviyat durdonalarini ijod etganligi hammaga ma’lumdir. 
Shu ma’noda Prezidentimizning: «Biz xalqni nomi bilan emas, balki madaniyati, ma’naviyati