O‘zbekiston tarixi
Download 2.25 Mb. Pdf ko'rish
|
@Kutubxona Elektron-O zbekiston tarixi maruzalar matni
|
Adabiot va san’at O’zbekiston madaniati va san’ati xodimlari o’zlarining qanoq ijodi byilan
xalqni mardona jang qyilishga, fidokorona mehnatga ruhlantirib g’alabaga munosib hissa qo’shdyilar. O’zbekistonga vaqtincha ko’chirib keltiryilgan rus, ukrain, belorus va moldavan, boshqa myilllatlarga mansub ozuvchi va shoirlar ham respublikamiz haotida faol qatnashdyilar. O’zbekistonlik hamkasblari byilan hamkorlik qyildyilar. «Biz engamiz» degan almanaxlar, «O’zbekiston shoirlari frontga» degan antologia ana shunda hamkorlik mevasi bo’ldi. Hamid Olimjon, Ug’un, Sobir Abdulla, Nikola Pogodinlar birgalikda «O’zbekiston qyilichi» musiqali dramasini aratdyilar. Urush - yillarida aratyilgan Obekning «Navoi» va «Qutlug’ qon» romanlari, Abdulla Qahhorning «Oltin ulduz» qissasi jamoatchyilikning uksak bahosiga sazovor bo’ldi. She’riatda ulkan uksalish bo’ldi. Hamid Olimjonning «Qo’lingga qurol ol», «Sharqdan G’arbga ketaotgan do’stga», «Jangchi Tursun» va «Roksananing ko’z oshlari», G’afur G’ulomning «Sen etim emassan», «Men – ahudiman», «Men seni kutaman, o’g’lim» va «Bizning ko’chamizda ham baram bo’lajak», Ug’unning «Qasam», «Bir qadam orqaga chekinyilmasin» va «Maktub», Maqsud Shaxzodaning «Ona kuzatmoqda» va «Kapitan Gastello» she’rlari fashizm kirdikorlarini fosh etib, g’alaba qozonishga chuqur ishonchni kulab, xalqning jangovor ruhini ko’tardi. Urush - yillarida sahna san’ati rivojlandi. Toshkentda va Andijonda angi teatrlar ochyildi, respublikamizda hammasi bo’lib 36 teatr ishlab turdi. Teatrlarda urush mavzusiga bag’ishlangan «Davron ota», «Sherali», «O’zbekiston qyilichi» musiqali dramalari, «Ulug’bek» va «Mahmud Torobi» operalari, K.ashinning «Bosqinchyilarga o’lim», M.Shaxzodaning «Jaloliddin» pesalari ko’rsatyildi. Toshkent badii fyilmlar studiasi vaqtincha ko’chib kelgan irik kinomatograflar byilan hamkorlikda «Ikki jangchi», «Nasridddin Buxoroda», «Vatanga sovg’a» nomli kinofyilmlarni aratdyilar. O’zbekiston san’ati xodimlari mehnatkash xalqqa, jangchyilarga xizmat qyilib, ularning ruhini ko’tarib turdyilar. San’atkorlardan tuzyilgan 30 dan ortiq brigadalar frontdagi jangovor harbi qismlarning askar va zobitlari uchun 400 dan ko’proq kontsert berdyilar. Respublika hududida jolashgan harbi qismlarda 15 mingta, gospitallarda 10 mingta kontsert uushtirdyilar. Ishchyilar, paxtakorlar huzurida doimo xizmatda bo’ldyilar. Bu tadbirlarda faol qatnashgan atoqli san’atkorlar - Halima Nosirova, Tamara Xonum, Abror Hidoatov, Lutfixonim Sarimsoqova, Sora Eshonturaeva, Abbos Bakirov va boshqalar xalq hurmatiga sazovor bo’ldyilar. Stalin va uning atrofidagi ugurdaklari tomonidan urush - yillarida ham kichik xalqlar, etnik guruhlarga nisbatan adolatsizlik qyilindi. Urushning dastlabki - yillaridaoq Volgabo’i nemislari Avtonom respublikasi tugatyildi. Uning 300 mingda ortiqroq aholisi, «bosqinchyilar ulardan ordam olishi mumkin» degan gumon byilan ashab turgan jolaridan Sibir va Qozog’iston vyiloatlariga ko’chirib uboryildi. 1943 - yil oxiri, 1944 - yil boshlarida qalmoqlar, qorachalar, chechenlar, ingushlar, bolkarlar, 1944 - yil iunda qrim tatarlari, greklar, keinroq mesxeti turklari ashab turgan jolaridan O’rta Osio va Sibirga badarg’a qyilindi. Ular fashistlar byilan «hamkorlik» qyilishda ablanib, ommavi qatag’on qyilindi, ashirin va shoshyilinch ravishda ko’chiryildi. Ko’pchyilik odamlar, bolalar o’lda halok bo’ldyilar. O’zbekistonga 175 mingdan ortiq chechenlar, 157 ming ingushlar, 150 mingdan ortiqroq qrim tatarlari, 4500 bolkarlar, o’n minglab mesxeti turklari, greklar ko’chiryilib keltiryildi. O’zbek xalqi ularni beg’araz kutib oldi, ta’na toshi otmadi, ularni jolashtirishga, oziq-ovqat byilan ta’minlashga ko’maklashdi. O’zbek xalqi urush - yillarida Vatanidan badarg’a qyilingan xalqlarga moddi va ma’navi madad berdi. Respublika mahalli hokimiati ularga hosyildor erlardan tomorqa er, u qurish va xo’jalik uritish uchun kredit mablag’lari ajratdi. Ko’chirib keltiryilganlar ming mashaqqatlar byilan angi jolarga asta-sekin moslashdyilar. Stalincha milli siosat ko’plab xalqlarning milli davlatchyiligini buzdi, haq-huquqlarini pamol qyildi. Eng dahshatlisi shundaki, butun-butun xalqlarning milli madaniati, qadriatlari va an’analari ooq osti qyilindi. Zo’rovonlikning zararli oqibatlari uzoq - yillar davomida to’la bartaraf etyilganicha o’q, to’la vaqti-vaqti byilan milli nizolar, mojarolarning kelib chiqishiga sabab bo’lmoqda. Download 2.25 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|