O‘zbekiston tarixi

 
O’zbekistonlik partizanlar Dushmanni tor-mor etishda partizanlar 
harakatining o’rni va roli katta bo’ldi. Urushning dushman ustunlik 
qyilgan dastlabki davrida butun-butun harbi qismlar dushman qurshovida 
qolib ketdi, ko’plab askar va zobitlar noyilojlikdan asirga tushib qoldyilar. 
Harbi asirlarning soni 5 mln kishidan ortiqroq bo’lib, ular orasida minglab 
o’zbekistonliklar ham bor edi. 
Harbi asirga olinganlar orasidagi komissarlar, komandirlar birinchyilar qatorida otib 
tashlanar edi. Qolganlari harbi lagerga tashlanardi, ularga qattiq azob beryilar, och-along’och 
ortiqcha uk, keraksiz xo’randa, deb o’ldirib uborishar edi. Keinchalik urush dushman 
o’laganchalik bo’lib chiqmagach, harbi asirlardan tekin ishchi kuchi sifatida fodalana boshlandi.
Dushman bosib olgan shahar va tumanlar aholisi Germaniaga hadab ketyildi. Ba’zi jolarda 
mehnatga laoqatli bo’lgan fuqarolarni Germaniaga ishga ollab olib ketishga ham urindyilar. 
Germaniaga hadab ketyilgan sovet fuqarolari soni 4 mln.dan ortiq edi. Harbi asirlar, hadab 
ketyilgan fuqarolar Osventsim, Mautxauzen, Buxinvald va boshqa o’nlab o’lim lagerlarida 
saqlandi, xo’rlandi va ko’plari halok bo’ldi. 
Dushman ishg’ol qyilgan tumanlar aholsining qamalidan chiqib qolgan oki harbi asirlikdan 
qochgan jangchyilar tog’larga, o’rmonlarga ashirinib, partizancha kurashga o’tdyilar. 
Partizanlar harakati Rossianing g’arbi hududlarida, Ukraina va Belorussiada keng tarqaldi. 
Partizanlar harakati Markazi shtabi taorlab uborgan harbi mutaxassislar, razvedkachyilar 
partizanlar orasiga borib, ularni irik-irik otradlarga biriktirib, uushgan holda dushmanga qarshi 
kurashga safarbar etdyilar. Dushman qurshovidan chiqib olgan o’zbekistonlik jangchyilar ham 
Rossianing g’arbi, Ukraina, Belorussia, Moldavia respublikalaridagi partizan qo’shinlarida 
ishtirok etdyilar. 
«Chekist» partizan otradining razvedkachisi, qo’rqmas partizan Mamadali Topiboldievning 
nomi Belorussiada mashhur bo’ldi. U dushmanning 67 askar va zobitlarini o’q qyilib, 180 tasini 
asirga oldi. M.Topiboldiev ko’rsatgan jasorati uchun Qahramon unvoniga sazovor bo’ldi. 
Belorussianing Pisarevo qishlog’i o’zbek xalqining jasur o’g’loni nomiga Topiboldievka deb 
ataldi. Gomel atrofidagi «Temir o’l urushi»da ishtirok etgan Jonibek Otaboev, Bransk atroflarida 
dushmanga to’satdan zarba bergan I.Musaev, A.Hakimov, I.Qosimov va boshqalarning nomlari 
urush solnomasidan o’chmas o’rin oldi. 

---