O'zbekiston tarixi

1
 «Sharq Yulduzi» jumali, 1991-yil, 12-son. 168-169-betlar.
2
 Karimov Sh. Qafasdagi qush orzusi. - Т.: Fan, 1991. 52-bet. 
3
Шомагдиев Ш.А. Очерки истории гражданской войны в Ферганской долины. 
Тошкент, 1961, 64-bet. 
4
 A’zamxo‘jayev S. Turkiston muxtoriyati. - Т.: Fan, 1996, 55-bet. 
66 

---

dashnoqlari o„zboshimchalikni haddan oshirib yubordilar. Ular Qo„qonga 
kelguncha tinch aholini talab, qirg„in qilgan»
1
. 
Arman dashnoqlari Eski shahami, ayniqsa savdo tarmoqlarini, 
do„konlar, rastalar, omborlarini talaydilar, qolganlariga o„t qo'yib yondirib 
yubordilar. Ular musulmonlar yashaydigan xonadonlarga bostirib kirdilar, 
hech kimni ayamasdan qirg„in qildilar, hatto cholu kampirlar va yosh 
go„daklarga ham rahm qilmadilar. Homilador ayollami qorinlarini yorib, 
tug„ilmagan go„daklami qilich tig„idan o„tkazdilar, yosh norasta go„daklami 
beda qirqadigan joduda burda- burda qilib tashlaydilar. Yosh qizlaming 
nomuslarini haqoratladilar, ayollami esa erlari ko„z oldida zo'rladilar. 
Ibodatxonalar, masjid va madrasalaming kuli ko„kka sovurildi. 
Albatta arman dashnoqlarining bu bedodliklariga istiqlol fidoyisi 
bo„lgan kuchlar ham qarab turmadilar. Jumladan, ular dashnoqlaming 170 
kishilik otryadini Qo„qon qishloqdan chiqaverishda o„rab olib qirib 
tashladilar
2
. 
Mahalliy aholini qamoqqa olish to„g„risidagi order bo„lsa ham, 
bo„lmasa ham xibsga olaverdilar. Qamoqqa olinganlaming ko„plari sud va 
tergovsiz otib tashlandi. Qo„qonni tashlab ketishga majbur boigan Muxtor 
hukumat a‟zolari Farg„ona shahriga borib xalqni namoyishga chorladilar. 
Ulami tub yerli aholi qoilab-quvvatladi. Lekin Sho„ro hukumati bu harakatni 
bostirdi. «Muxtor hukumat a‟zolaridan Hidoyatbek Og„ayev, Mirodil 
Mirzaahmedov qatl etildi»
3
. Nosirxon To„ra Namanganda, S.Gersfeld 
Samarqandda, Obidjon Mahmudov qoiga olindi
4
. 
Ubaydulla Xo„jayev, Abdulhamid Sulaymon (Choipon) Qo„qondagi 
fojiaviy hodisalami Ashxoboddan Samarqandga kelayotganlarida yoida 
eshitadilar va ular o„z yoilarini o„zgartirib Orenburg tomon yo„1 oladilar. 
Bu yerda ular Ahmad Zaki Validiy To„g„on bilan uchrashadilar. U 
Orenburgda Boshqirdiston muxtoriyatining ichki va harbiy ishlari bilan 
band edi
5
. 
Xullas, hamma alomatlarga ko„ra tarixga Turkiston Muxtoriyati nomi 
bilan kirgan Qo„qon muxtoriyati tor-mor qilindi va tarqatib