O'zbekiston tarixi

milliy Qo‘mitaning faoliyati Germaniya foydasiga, Sovet Ittifoqiga 
qarshi qaratilgan edi. Milliy qo„mitaning bayonoti biron bir darajada boisa-
da Germaniyaning mavqeiga hech qanday xavf tug„dirmas edi. «Turkiston 
legioni» tarkibidagi askar va zobitlaming miqdori 1944-yil oxirlarida 267 
ming kishi atrofida boigan
1
. Legion qo„mondonini tayinlash Germaniya 
armiyasi qo„mondonligi ixtiyorida edi. Batalyon, polk qo„mondonligi va rota 
komandirlari tarkibida turkistonliklardan ko„p boigan. Legionning siyosiy va 
milliy ishlari Milliy Turkiston Birlik Qo„mitasi tomonidan idora etilardi. Har 
bir askar va zobitning so„1 qoiida «Turkiston, Olloh biz bilan» tamg„asi bor 
edi. Askariy ont Qur‟oni Karim, qarshisida ikki qilich birlashtirilib, 
Turkiston bayrogi ostida qabul qilingan. 
1
 «Sharq yulduzi», 1992-yil, 3-son, 154-
bet.
499

---

«Turkiston legioni»ning o„z madhiyasi bor edi. Bu madhiya «Go„zal 
Turkiston» nomi bilan atalardi. Madhiyaga Cho„lponning «Go„zal 
Farg„ona» she‟ri va uning kuyi asos qilib olingan edi. Turkistonlik 
muhojirlar hozir ham uni maroq bilan kuylaydilar. 
«Turkiston legioni» sovet qo„shinlariga qarshi jiddiy janglar olib 
borgan va unga katta talofatlar bergan. «Turkiston legioni»ning birinchi 
partiyasi 1942-yil 2-mayda Bryansk o„rmonlarida jangga tashlangan edi. 
Odatga ko„ra Turkiston milliy askarlaridan asir olinmas edi, ulami «qora 
fashistlar» deb o„ldirishardi. Hatto yarador askarlarga nisbatan ham shafqat 
yo„q edi. «Turkiston legioni» 1944- yilning oxirlariga kelib taxminan 65 
ming askarini yo„qotdi, 900 ga yaqin legionchilar sovet partizan Birliklariga 
qochgan edilar. «Turkiston legioni» o„zbek, qozoq, qirg„iz, turkman va tojik 
qavmlaridan iborat edi. Ular yillar davomida sovetlar olib borgan «boiib 
tashlash» va «parchalash» siyosatlariga qaramasdan, turkis- tonliklaming 
«Turklik birligi» ni ko„rsatib qo„yish qobiliyatlarini ham isbot qilgan edilar. 
sovet targ„iboti «Turkiston legioni»ni ichidan buzish uchun ko„p harakat 
qildi. Ammo Turkiston Milliy Birligini buza olmadi. 
«Turkiston legioni»ni tuzishda Germaniya hukumati o„z man- faatini 
birinchi o„ringa qo„yganligi isbot talab qilmaydigan haqiqatdir. Ammo shu 
narsaga tan bermaslik mumkin emaski, Germaniya davlati 1945-yil 24-
martda (bu davrda Germaniya front jabhasida mag„lubiyat ketidan 
magiubiyat alamini tortayotgan boisa-da) «Turkiston legioni»ni Turkiston 
Milliy Armiyasi, «Turkiston Milliy Birlik Qo„mitasi»ni «Turkiston Milliy 
Hukumati» sifatida rasmiy bir vasiqa bilan taniydi. Holbuki, yuqorida ta‟kid 
etilganidek, sovetlar nafaqat Turkistonliklaming milliy armiyasi, balki 
amalda ulaming milliy davlatchilik an‟analarini ham barbod qilgan edilar. 
Germaniya hukumati Turkiston Milliy hukumatiga barcha do„st davlatlar 
bilan, shu jumladan, Germaniyaning o„zi bilan ham mustaqil diplomatik 
munosabatlarda boiish huquqini bergan edi. Bu tadbir tarixiy nuqtayi 
nazardan biroz kechikib amalga oshirilgan boisa-da, Germaniya