O'zbekiston tarixi
«Turkestanskaya pravda», 1922-yil 21-26-sentabr
Download 6.43 Mb. Pdf ko'rish
|
a Sagdullayev uzb tarix
|
1
«Turkestanskaya pravda», 1922-yil 21-26-sentabr. , 2 Glende Frezer. Bosmachilar. - London, 1987 (ingliz tilidan o'zbekchaga taijima qilingan). 150 Sho„ro hukumati Shermuhammadbek Afg„onistonga o„tib ketgach, uni yomonotliq qilish niyati bilan o'zining hayot sinovidan o„tgan qabih ish uslubini qoilab istiqlol kurashchilarining nomlarini qoralash niyatida o„zining GPU, ChK va shuning singari tashkilotlari orqali mehnatkashlar, qolaversa, jahon xalqlari ommasining on- gini zaharlashga harakat qildi. Ana shunday millat xoini chekist Og„abekov Turkiyada chiqadigan «Yosh Turkiston» jumalining 1930-yil 11-sonida Shermuhammadbekning milliy ozodlik va istiqlol uchun jasoratlarga toia kurash yoiini qoralab maqola yozdi, unda istiqlol fidoyisini Sho„rolaming GPU organlariga sotilgan bir shaxs sifatida talqin etdi. Shermuhammadbek bu jumalni kechikibroq Muftiy Sadiriddinxon yordamida oladi va Og„abekovning tuhmat va bo„htonlar bilan qorishtirilgan maqolasiga milliy ehtiros va vatanparvarlik his-tuyg„usi bilan toiib-toshgan javobni qaytaradi. Biz unda jumladan quyidagilardan o„qiymiz:» Istakli afandilar! Bizning milliy va ezgu vazifalarimizni anglatib chizib o„tishlaringizga chin yurakdan minnatdorlik qilaman. To„g„ri, Turkistonning hur tirilishi uchun ko„kragini kerib, kurashib oigan minglarcha Turkiston shahidlarining muborak qonlari mas‟uliyati ustimizda ekanligini biz mujohidlar sira unutmaymiz. U muhtaram sharaflik shahid to„g„onlarimizning qonlari bizni bunday kir manjus tuzoqqa ilinmasligimizni amr etardi. Oyo bu kunlarda bolsheviklaming minglarcha millat xodimlarimizni nohaq o„qqa tizib turg„on qanday vijdonsiz xoin ulaming ko„magiga qo„1 uzatadi ekan?.. Men Og„abekov va uning manjus idorasi «GPU» vakillari bilan hech vaqt va hech qanday yerda ko„rishmadim. Pul ham olmadik. Haqimdagi so„zlaming boshidan oyoq qip-qizil yolg„on ekanini ochiq-oydin eion qilaman. Og„abekovning qoiida meni qoralayturg„on kichkina bir dalil bor boisa, mana may don, marhamat etsin! «GPU» tuzogiga ilinadigan ayg„oq qoni menda yo„q. Men boshqa mujohidlar bilan birga sharaf bilan millatimning qutilishi uchun chorishdim (kurashdim - muall). Ko„ksimni o„qqa devor qilib umshdim. 0„sha sanashda dushmanimiz boig„on zolim bolsheviklar ila bundan keyin ham umshishga hozirman. Muhtaram afandilar! Mening yuqorida yozg„on kichkina raddiyamni mendan boi- mag„oni sabablarga binoan kechikishga qaramay jumalingizga bosib, 151 dunyoga tarqatsangiz bo„yingga buyuk bir minnat qo„yg„on boiur edingiz. Toiiq hurmatlarimni qabul etingiz. Shermuhammadbek. Afg„oniston. Qobul. 8-noyabr. 1934»'. Xullas, 1920-1923-yillarda Farg„onada olib borilgan milliy- ozodlik va mustaqillik uchun kurash Turkiston xalqlarining ozodlik harakati tarixining eng yorqin sahifalaridir. Bu muqaddas mahorabada erk deb, ozodlik deb, milliy mustaqillik deb ming-minglab Vatan va millat fidoyilari o„z aziz jonlarini qurbon qildilar va ayni paytda ming-minglab mustamlakachi va bosqinchilami ham yer tishlatdilar. Ingliz tarixchisi Glende Frezer maiumotlariga qaraganda, 1918- yilda Turkistonda Rossiyaning 106 ming askari boigan. Bu raqam Avstriya va Germaniya mahbuslari bilan birga qo„shib hisoblaganda 196 ming kishini tashkil etar edi. 75 ming rus ishchi- dehqonlari ham qurollangan edilar. 1921-1922-yillarda Orenburgdan yana 3 - armiya ham jo„natildi. Bu jangchilar 60 ming qurollangan va 225 ming qurollanmagan istiqlolchilarga qarshi jang qiladilar. Ana shu janglar davomida qizil askarlar 1920-yilda 68 ming, 1920-1923-yillarda esa 327 ming jangchini yo„qotadilar 2 . 1923- yildan so„ng Rossiya mustamlakachilariga qarshi kurash to„xtab qolgani yo„q. Farg„onadagi bosmachilikka qarshi kurash kengashi maiumotlariga ko„ra, 1923-yil may oyining oxirlarida Qo„qon uyezdida 46 ta qo„rboshi, 955 mujohid, Andijon uyezdida - 66 ta qo„rboshi 1092 mujohid, Namangan uyezdida - 70 ta qo„rboshi, 1166 ta mujohid, 0„sh uyezdi va Oloy vohasida - 20 ta qo„rboshi va 640 ta mujohid istiqlol uchun kurashgan 3 . 1923- yil yanvarda Shahrixon shahrida Farg„ona vodiysida harakatda boigan qo„rboshilaming navbatdagi qurultoyi boidi. Mazkur qurultoyda Islom Pahlavon Amir lashkarboshi etib saylandi. Sho„ro armiyasi qo„mondonlari Islom Pahlavonga «o„taketgan darajada shafqatsiz» va «siyosiy bilimga ega» deb baho berganlar 4 . Unga 20 ta katta va 73 ta kichik qo„rboshilar hamda 1723 ta mujohidlar bo„ysungan. Qizil askarlaming istiqlolchi kuchlarga qarshi shafqatsiz ku- rashni kuchaytirishi oqibatida 1923-yilning o„zida 348 ta qo„rboshi Download 6.43 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|