O'zbekiston tarixi
O'rta Osiyo Kommunistik tashkilotlarining tarixi. - Т.: 0‘zbekiston, 1996, 475-bet
Download 6.43 Mb. Pdf ko'rish
|
a Sagdullayev uzb tarix
|
1
O'rta Osiyo Kommunistik tashkilotlarining tarixi. - Т.: 0‘zbekiston, 1996, 475-bet. 157 qismi qashshoqlik va faqirliqda umr kechirgan. Shaharlardagi kosib va hunarmandlaming ahvoli ham nihoyatda nochor edi. Mehnatkash omma amir, xon va boylar zulmiga qarshi bir necha bor bosh ko„tardi. Ammo bu harakatlar har doim shafqatsizlarcha bostirildi. Jumladan, 1912-1913-yillarda Xiva xonligidagi turkman- laming chiqishlari, 1916-yilgi Jizzax qo„zg„oloni ta‟sirida Buxoro amirligining Murg„ob, Vobkent, Yakkatut, G„ijduvon, Bahouddin, Ziyovuddin, Xatirchi va boshqa muzofotlarida yuz bergan qo„zg„olonlar bunga yorqin misol boia oladi. Ayniqsa, Xiva xoni Asfandiyorxonning jabr-zulmidan xalq qattiq azob chekdi, ochlik va qashshoqlik misli ko'rilmagan darajada kuchaydi. Shu bois bo„lsa kerak xalq o„rtasida: «Asfandiyor xon boidi, bag„rimiz qora qon boidi, yeganimiz chigit non boidi, oiar boidik bu xonlaming dastidan» deb zaharxandalik bilan aytiluvchi qo'shiqlar keng tarqaldi. 1916- yilda Xo'jayli xalqi Xiva xoniga qarshi qo„zg„olon ko„tardi. Bu qo„zg„olonning bosh sababi Asfandiyoming va oddiy mehnatkash xalqlaming juvonlari va qizlariga nisbatan yuz tuban axloqiy buzuqligi edi. Xon xo„jaylilik qassob Do„stniyoz Yusupovning 15 yoshlik Enajon ismli qizini va Jabbor temirchi Polvonning 14 yoshlik qizini zo„rlab o„z saroyiga olib keltiradi. 14 yanvarda bu bedodlikdan g'azabga toigan Xo„jaylining 500-600 nafarlar chamasi aholisi shahar begi Avazxo„ja rahbarligida xonga qarshi bosh ko„taradi va Xiva sari yurish qiladi. Olomonga Mangit bekligi qipchoqlari ham qo„shiladilar. Xonga qarshi boshlangan harakatni Gurlan, Shovot, Qipchoq, Toshhovuz, Qo„ng„irot tumanlari aholisi ham qoilab- quwatlaydilar. Qo„zg„olonchilaming umumiy soni 3000 kishiga yetdi. Ular 18 aprelda Xivaga yaqinlashib xonlikni tahlika ostiga solib qo„yadilar'. Sarosimaga tushgan xon qo„zg„olonchilar huzuriga ms armiyasi gamizoni boshligi polkovnik Kolosovskiyni yuboradi va qo„zg„olonchilami tinch muzokara boshlashga da‟vat etadi. Asfandiyor huzurida boigan muzokara chog„ida xalq vakillari xonni taxtdan voz kechishga chaqiradilar. Gurlan qo„zg„olonchilari sardori Husaynbek Matmurodov qozikalon Bobooxunga shunday savol bilan murojaat qiladi: «Aytingchi, Bobooxun eshon, xon hazratlarining har bir qishloq va ovulga kuyov boiishi kerakligini qaysi kitobdan topib Download 6.43 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|