O'zbekiston tarixi

1
 0‘zRMDA, R-2356-fond, 1-yozuv, 330-ish, 81-varaq.
2
0‘zR MDA R-2356-fond, 2-ro‘yxat, 527-ish, 1-^0-varaq.
553

---

Mustabid davrdagi g„oyatda og„ir sharoitda ham xalqimizning 
o„tmish tarixini, milliy an‟analari, sof sevgi, muhabbat va milliy 
udumlarini tarannum etganlar. Biz bu o„rinda Oybek, O.Yoqubov, 
S.Ahmad, 
P.Qodirov, 
E.Vohidov, 
A.Oripov, 
Sh.Xolmirzayev, 
0„.Hoshimov, R.Parfi, X.To„xtaboyev, O.Matchon, Sh.Rahmon, 
U.Azimov, A.Suyun, H.Xudoyberdiyeva va yana boshqa o„nlab yosh 
ijodkorlami nazarda tutmoqdamiz.
Ulaming sa‟y-harakatlari tufayli 60-80-yillarda bir qator toiaqonli, 
badiiy jihatdan yuksak saviyadagi, milliy ruh va g„urur bilan sug„orilgan 
ajoyib 
asarlar 
yaratildi. 
Mirtemiming 
«Sur‟at» 
poemasi, 
M.Shayxzodaning «Toshkentnoma» lirik dostoni, «Mirzo Ulug„bek» 
tragediyasi, A.Qahhoming «0„tmishdan ertaklar», «To- butdan tovush», 
O.Yoqubovning «Diyonat», «Ulug„bek xazinasi» va «Ko„hna dunyo», 
P.Qodirovning «Yulduzli tunlar», X.To„xtaboyevning «Qasoskoming 
oltin boshi», 0„.Hoshimovning «Bahor qaytmaydi», «Nur borki, soya 
bor», Sh.Xolmirzayevning «Qora kamar», A.Oripovning «Hakim va 
ajal», O.Matchonning «Haqqush qichqirig„i», «Gaplashadigan vaqtlar», 
E.Vohidovning «Ruhlar isyoni», R.Parfining «Turkiston yodi» va boshqa 
o„nlab asarlari ana shular jumlasiga kiradi. Bu asarlar xalqimizga badiiy 
zavq-shavq bag„ishlabgina qolmasdan, ularga juda katta ma‟naviy ozuqa 
ham berdi, yoshlarimiz ongida xalqimizning o„tmish tarixi bilan, ulug„ 
bobokalon avlod-ajdodlarimiz bilan faxrlanish va g„ururlanish his-
tuyg„usini shakllantirdi hamda ona Vatanimizga mehr-muhabbatni 
yanada jo„sh urushiga ko„maklashdi.
70-80-yillarda o„zbek she‟riyatida alohida qobiliyat egalari yetishib 
chiqdilar. Oybek, G„.G„ulom singari qalam sohiblarining ijodiy yoilariga 
yangi mazmun va sayqal bergan E.Vohidov, A.Oripov, O.Matchon, Rauf 
Parfi, Shavkat Rahmon va boshqalar o„z she‟rlarida Vatan va xalqqa 
sadoqatni, sof sevgi va muhabbatni tarannum etdilar.
Bu davrda yulduz kabi chaqnaganlardan biri Abdulla Oripov (1941) 
bo„ldi. Uning birinchi she‟rlar to„plami 1965-yilda «Mit- ti yulduz» nomi 
bilan nashr etildi. Shundan so„ng shoiming «Ko„zlarim yoiingda» 
(1967), «Onajon», (1969), «Ruhim» (1971), «0„zbekiston» (1972), 
«Xotirot», «Yurtim shamoli» (1974), «Hay- rat» (1979), «Hakim va 
ajal» (1980), «Najot qal‟asi» (1981), «Yillar armoni» (1983) va boshqa 
she‟rlar to„plamlari bosilib chiqdi.
A. 
Oripov tom ma‟noda xalq shoiri sifatida nom chiqardi va 
tanildi.
554

---

U el, millat, yurt dardi-tashvishi bilan yondi va ijod qildi. Biz Abdulla 
Oripov badiiy faoliyatini ko„zdan kechirar ekanmiz, uning betakror 
ijodiy barkamolligi xalqi bilan, millati va yurti taqdiri bilan hamnafas 
rivojlanib borganligi va tobora teranlashganining guvohi bo„lamiz. Shoir 
eng og„ir mafkuraviy iskanja yillarida ham xalqqa bor gapni, rostini 
aytishdan qo„rqmadi. Jumladan, «Yuzma-yuz» she‟rida:
Yulduzlar, bilmaysiz mening xalqimni,
Bundayin zahmatkash yer yuzida kam.
Elda tinim bordir, unda yo„q tinim,
Shunday ishparastdir u munisginam.
Men uni o„ylayman tun-kechalarda,
Ona xalqim, deyman, mehrim oqar jim.
Ko„zimga ba‟zida ko„rinsa janda,
Ko'nglim to„lib ketar, ingrayman, xalqim...
Xalqim, moziy o„tdi, tole ko„rmading,
Pishirding o„zingga benasib taom.
Kiygizding birovga, o„zing kiymading,
Yulduzni kashf etib nom olding: avom -
desa, «Tilla baliqcha» she‟rida:
Tuxumdan chiqdi-yu keltirib uni,
Shu loyqa hovuzga tomon otdilar.
Tashlandiq ushoq yeb o„tadi kuni,
Xor-u xas, xazonlar ustin yoptilar.
Dunyoda ko„rgani shu tor hovuzcha,
Va mudroq tollaming achchiq xazoni.
Menga alam qilar, tilla baliqcha,
Bir ko„lmak hovuz deb bilar dunyoni... -
deydi va ijtimoiy tuzum mohiyatini, mustamlakachilik fojiasini yuksak 
badiiy mahorat bilan ifoda etadi.
60-80-yillardagi adabiy jarayonda Omon Matchonning (1943) ham 
o„ziga xos munosib o„mi bor. U 60-yillardan e‟tiboran o„zining toiaqonli 
va teran she‟rlari bilan matbuotda ko„rina boshladi. Shoir Omon 
Matchon 
1970-yilda 
«Ochiq derazalar», 1973-yilda «Karvon 
qo„ng„irog„i», 1977-yilda «Yonayotgan daraxt», 1979- yilda «Yarador 
chaqmoq», «Haqqush qichqirig„i», 1983-yilda «Seni yaxshi ko„raman» 
va 1986-yilda chop etilgan «Gaplashadigan vaqtlar» she‟riy to„plam va 
bir qancha dostonlar muallifidir.
555

---

Omon M. 
a
t
c
hon asarlarining bosh mavzusi - Vatan, adolat, tenglik, 
tinchljji^ 
mu
jiabbat, halollik va iymondir. Buni quyidagi satrlar ochiq-o 
ydjn j^ rsatadi:
T'englik yo'q joylarda yomondir qismat, 
1
>ffi