O'zbekiston tarixi

Mustafo Cho‘qay o‘g‘li. Istiqlol jallodlari. (1917-yil xotiralari) - Т.: G„afur G„ulom 
nomidagi Adabiyot va san‟at nashriyoti, 1992, 23-bet. 
2
0„zR. MDA, S-47-fond, 1-ro„yxat, 955-ish, 230-varaq. 
10 

---

xizmatchilari jamiyatlari; Andijon shahrida «Ozod xalq», «Hurriyat», 
«Ma‟rifat», «Miftahul maorif» va boshqa tashkilotlar, Samarqandda 
«Murvajjul Islom», «Klub Islomiya», «Musulmon mehnatkashlari ittifoqi», 
Kattaqo„rg„onda «Ravnaqul Islom», «Guliston», Xo„jandda «Muinut-
tolibon» kabi tashkilotlar va to„garaklar ana shular jumlasidandir. Bundan 
tashqari o„lkaning katta shaharlarida «Sho„roi Islomiya», «Ulamo», «Turon», 
«Titor»
1
, «Musklub» («Musulmonlar klubi») kabi tashkilotlar harakat 
maydoniga keldi. Bu bejiz emas edi, albatta. Chunki jadidchilik harakatining 
rahnamolaridan biri Mahmudxo„ja Behbudiyning shiori «Haq olinur, 
berilmas» bo„lsa, Munawar Qori Abdurashidxonov esa: «hurriya olinur, 
berilmas» der edi. 
«Sho„roi Islomiya» va yuqorida nomlari tilga olingan tashkilot va 
jamiyatlar o„z matbuot organlarini tashkil qildilar. Bular: Toshkentda 
«Xurshid», «Sadoyi Turkiston», «Turon», «Turk eli», «Najot», «Kengash», 
«Sho„roi Islomiya», «Ulug„ Turkiston»; Samarqandd - «Oyina», «Hurriyat»; 
Buxoroda - «Turon», «Buxoroi Sharif»; Qo„qonda - «Sadoyi Farg„ona», 
«Tirik so„z», «Kengash», «Yurt», «Hurriyat»; Farg„onada - «Farg„ona 
nidosi»; Namanganda - «Farg„ona sahifasi» va boshqa gazeta-jumallardir. 
Mazkur ommaviy axborot vositalari sahifalarida milliy istiqlol uchun kurash 
vazifalari omma o„rtasida keng muhokama qilindi, targ„ib etildi. Bu dasturiy 
vazifalaming asosiy yo„nalishlari «Sho„roi Islomiya» tashkilotining 
tashabbusi 
bilan 
1917-yil 
16-aprelda 
Toshkentda bo„lib o„tgan 
Umumturkiston musulmonlari qurultoyida ishlab chiqildi. Unda Turkiston 
oTkasi mahalliy aholisi vakillaridan 150 kishi ishtirok etdi. 
Qurultoy hay‟ati tarkibiga Mustafo Cho„qayev, Munawar Qori 
Abdurashidxonov, Ubaydullaxo„ja Asadullaxo„jayev, Sherali Lyapin, Toshpo 
„ latbek Norbo „ tabekov, Sobiij on Yusupov, Ahmad Zaki Validiy, Sodiq 
Sattorov, Islom Shoahmedov, Serginboy Akayev, Ahmadbek Qo„yboqarov, 
Abdurahmon 0„razayev, Abduljabbor Mahmudovlar a‟zo edilar
2
. Qurultoy 
ishida muvaqqat hukumatining Turkiston qo„mitasi rahbari N.Shchepkin va 
qo„mita a‟zolari A.Davletshin, 
S.Maqsudiy, M.Tinishpayevlar ham ishtirok etdilar. Kun tartibiga Muvaqqat 
hukumatiga munosabat, Rossiyada boshqaruv shakli, 
1
«Kengash» gazetasi, 1917-yil 9-iyundagi 3-soni; «Najot» gazetasi, 1917-yil 
26- 
mart soni. 
2