O'zbekiston tarixi

HCC
.
 
DHH.
 
-
 
Т.:
 
1996, 149-bet. 

---

boshqarish va hokimiyat bizlaming, ruslaming ixtiyoridadir. Mahalliy aholi 
esa biz ularga nima bersak, shu bilan qanoatlanmog„i kerak»
1
, - degan edi. 
Mahalliy aholi tili, dini,urf-odati, maqsadi boshqa bo „ lgan Ye vropa 
millati vakillari boshchiligidagi mazkur sovetlarga ergashmadi, ularga 
ishonmadi. Mahalliy musulmon aholi asosan islom ulamolari va jadidlarga 
ergashdilar. Bu davrda jadidchilik harakati Turkistonda ayniqsa keng rivoj 
topdi. 0„lkaning Toshkent va Qo„qon singari shaharlari jadidchilik 
harakatining yirik markazlariga aylandilar. Podsholik Rossiya ma‟murlari 
1917-yil fevral burjua-demokratik inqilobi arafasida Turkistonda 100 ga 
yaqin jadidchilik maktablari bo„lganligini ro„yxatga olgan edilar, holbuki, 
bunday maktablar asr boshlarida o„lkada 50 ta edi, xolos. Yangi usuldagi 
jadidchilik maktablari Sirdaryo viloyatida - 39 ta, Farg„ona viloyatida - 30 ta, 
Yettisuvda - 18 ta, Samarqandda - 5 ta edi va hokazo
2
. 
Ular asosan musulmon ulamolari va jadidlar tashabbusi va rahbarligida 
tashkil etilgan musulmonlar ishchi, dehqon deputatlari sovetlariga ergashdilar 
va ulami qo„llab-quwatladilar. Bunday Sovetlar Toshkentning eski shaharida, 
Samarqand, Sirdaryo, Farg„ona, Andijon va boshqa viloyatlarda tashkil 
topadi. Musulmon ishchi-dehqon Sovetlari o„z majlislarida harakat birligini 
ta‟minlash va ommaning siyosiy kurashiga boshchilik qilish maqsadida 
siyosiy tashkilot tuzishga kirishdi. Ana shunday tashkilotlardan dastlabkisi 
«Sho„roi Islomiya» edi. 1917-yil 14-martda «Sho„roi Islomiya»ning 
Toshkentda majlisi bo„ldi. Unda tashkilot faoliyatini muvofiqlashtirib 
turuvchi 15 kishidan iborat rayosat saylandi. Rayosatini tuzishda jadidlaming 
rahbarlaridan biri Munawar Qori Abdurashidxonov faollik ko„rsatadi. 
Rayosat a‟zoligiga shoir Fitrat, II Davlat dumasining a‟zolari Abulvohid 
Qori, Mirkomilboy Mo„minov, Ahmadbek Hoji Temirbekov, Ubaydullaxo„ja 
Asadullaxo„jayev, Shokiijon Rahimiy, Ashurali Zohiriy, Salimxon 
Tillaxonovlar saylandilar. «Sho„roi Islomiya» va uning markaziy rayosati 
Turkistonning ijtimoiy-siyosiy hayotida katta o„rin tutdi. Turkistonning turli 
shahar va qishloqlarida «Sho„roi ulamo»ning quyi sho„balari tashkil topdi. 
«Turon», «Ittihodi taraqqiy» tashkilotlari, 5-martda Eski shaharda 
ziyolilaming «Yerlilar» qo„mitasi, 8-martda o„qituvchilar, tibbiyot xodimlari, 
muassasa 
1