Oʻzbekistonda davlat qarzi va tashqi qarz bilan bogʻliq holatni muntazam nazorat qilish, uning xavfsiz chegarasini belgilash hamda bu boradagi xavf-xatarlarning oldini olish kabi masalalar doimiy eʼtiborda

Xavfsiz chegara qayerda?
Mamlakatimizda davlat qarzini xavfsiz chegarada ushlab turish uchun uning cheklangan miqdorlarini qonun bilan belgilash amaliyoti joriy etildi. “2020-yil uchun Oʻzbekiston Respublikasining Davlat byudjeti toʻgʻrisida”gi Qonunda 2020-yilda davlat tashqi qarzi shartnomalariga limit 5,5 mlrd. AQSH dollari miqdorida qatʼiy belgilab qoʻyildi. Buning mantiqiy davomi sifatida “2021-yil uchun Oʻzbekiston Respublikasining Davlat byudjeti toʻgʻrisida”gi Qonunda davlat qarzining xavfsiz darajasi yalpi ichki mahsulotga nisbatan 60 foiz hamda davlat qarziga yillik ­limitlarning sof hajmi 5,5 mlrd. AQSH dollari miqdorida qayd etildi. Shundan davlat qimmatli qogʻozlari — 5 trln. soʻmga yetdi. 2022-yil uchun qonun koʻrinishida qabul qilingan Davlat byudjeti parametrlarida esa davlat qarziga yillik limitlar 4,5 mlrd. AQSH dollari, sof davlat ­qimmatli qogʻozlari miqdori esa 6 trln. soʻm darajasida belgilandi.
Mazkur choralar tufayli davlat tashqi qarzi joriy yilda 2019-yildagiga nisbatan qariyb 2 baravar kamroq jalb etilishi kutilmoqda. Shu bilan birga, mamlakat uchun, xalqimiz uchun zarur investitsiyalar endi xususiy sektordan davlat-xususiy sheriklik tamoyillari, ichki moliya bozorini rivojlantirish hamda xususiylashtirish jarayonini tezlashtirish orqali yoʻnaltirishga oʻtilmoqda.
Bundan tashqari, 2021-yildan boshlab qarz mablagʻlari uchun ichki davlat kafolati berilishi toʻxtatildi va ustav fondida (kapitalida) davlat ulushi 50 foiz va undan ortiq miqdorda boʻlgan yuridik shaxslarning (ijtimoiy soha obyektlari va infratuzilma loyihalari bundan mustasno) investitsiya loyihalari davlat kafolatisiz bozor shartlarida moliyalashtirishga oʻtkazilmoqda. Bu esa korporativ va xu­susiy sektorning qarz mablagʻlariga masʼuliyatini yanada oshiradi.
Davlat qarzini diversifikatsiyalash hamda ichki qarz bozorini jonlantirish maqsadida 2018 — 2021-yillar davomida davlat qimmatli qogʻozlarini joylashtirishning yillik hajmi qariyb 19 barobar (600 mlrd. soʻmdan 5 trln. soʻmgacha) koʻtarildi va muddati 10 yilgacha boʻlgan davlat qimmatli qogʻozlari chiqarila boshlandi. Shu bilan birga, 2021-yildan kapital bozori ishtirokchilarida koʻnikma hosil qilish maqsadida davlat qimmatli qogʻozlari auksionlarini jadval asosida oldindan eʼlon qilish amaliyoti yoʻlga qoʻyildi. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 13-apreldagi “Kapital bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi Farmoni bilan tasdiqlangan 2021-2022-yillarda kapital bozorini rivojlantirish ­dasturini amalga oshirish boʻyicha “Yoʻl ­xaritasi”da davlat qimmatli qogʻozlari bozorini ravnaq toptirish choralari belgilandi va ijrosi yuritilmoqda. Shuningdek, davlat qarzini boshqarishning oʻrta muddatli strategiyasi loyihasi Jahon banki va Xalqaro valyuta jamgʻarmasi ekspertlari hamkorligida ishlab chiqildi.