O`zbekistonrespublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi maktabgacha ta’lim tashkilotlari direktor va mutaxassislarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

Sirg‘aluvchi tovushlarni nutqga qo‘yish, mustaxkamlashga oid o‘yinlar.
Tovushlar talaffuzining buzilishi aoosan artikulyasion jihatdan talaffuz qilish qiyin bo‘lgan tovushlarda qo`zatiladi.SHunday tovushlar qatoriga sirg‘aluvchi va shovqinli tovushlar kiradi.
Bu tovushlardagi kamchiliklarni bartaraf etish ishlarini bolalar uchun qiziqarli bo‘lgan o‘yin faoliyati bilan bog‘lab o‘tish orqali,korreksiyalash ishining samarahorligi oshadi.
Quyida keltirilgan o‘yinlar sirg‘aluvchi tovushlarni shakillantirishga qaratilgan.
“Nasos” o‘yini.
Maqsad: Bolalarga “S” tovushini to‘g‘ri talaffuz etishga o‘rgatish.
O‘yinning borishi: Bolalar stulchalarda o‘tirishadi.Tarbiyachi bolalarga shunday deydi: - Hozir biz velosipedda sayr qilamiz.Velosipedda sayr qilishdan avval uning kamerasiga havo damlanganmi yoki yo‘qmi shuni tekshiramiz.Velosiped uzoq vaqtgacha minilmaganligi sababli kamerasi bir oz bo‘shab qolibdi.Unga dam berish kerak.Nasos bilan kameraga havo yuboramiz.Nasosdan chiqayotgan haqo S-S-S,deb ovoz chiaradi.Bolalar avval birma-bir,so‘ngra birgalikda nasos harakatiga taqlid qilib,kameraga dam uradilar.Kameraga dam berish vaqtida S-S-S tovushini cho‘zibroq etadilar.
Metodik ko‘rasatma: Bolalar S tovushini to‘g‘ri talaffuz ishlari uchun lab,til holati va okimining til o‘rtasidan ishga z’tibor berib borish zarur.
“SHarcha teshildi” o‘yini.
Maqsad: “S” tovushini nutqqa qiritish.
O‘yinning borishi: Lotoped bolalarga sharchalar tarqatib chiqadi va aytadi: “Bolalar,yaqinda biz yangi yil bayramini nishonlaymiz.SHuning uchun xonamizni chiroyli qilib bezatishimiz kerak” Kelinglar,hozir sizlar bilan birgalikda sharlarimizni shishiradilr.Lotoped ataylab 3-4 nafar bolaga teshik sharchalarni berib qo‘yadi.So‘ngra lotoped bolalar diqqatini teshilgan sharchadan chiqayotgan ovozga qaratadi,va bolalardan so‘raydi: “Bolalar qanday qanday ovoz eshityapsizlar” “Bolalar ps-ss-s-s”deb talaffuz etadilar.
“Ho‘kon” o‘yini.
Maqsad: “S” tovushini so‘zlarda to‘g‘ri talaffuz etish.
O‘yinning borishi: Bolalarga o‘yin qoidalarini tushuntirish.Bolalar tasavvur qilinglar mana bu stol-ho‘kon:,stol ustidagi rasmlar, o‘yinchoqlar do‘konda sotiladigan narsalar.
Hozir sizlar bilan shu o‘yinni birgalikda o‘ynaymiz.Xozir bitta-bitta gapiraman va kelgan bola do‘kondan narsa sotib olishi kerak.
O‘yinchoqlarni nomini rasmlarni xarid qilgan bola chiroyli baland ovoz bilan nomlab berishadi.
-soat-sovun-sandiq
-hoska-stol-savat
-gilos-avtobus-sochiq
O‘yin davomida asosan “S” tovushi qatnashgan so‘zlarni urg‘u berib jaranghor ovoz bilan talaffuz qilishga qaratish.
“Sabzilar va giloslar” o‘yini.
Maqsad: “S”tovushini bo‘g‘inlarda,so‘zlarda to‘g‘ri va aniq talaffuz etishga o‘rgatish.
O‘yinning borishi: Lotoped bolalarni 2 guruhga ajiratadi va guruxlar “sabzilar va “ “Giloslar”nomlari bilan nomlanadi.Bunda “Sabzilar”guruhi ochiq bo‘g‘inda,ya’ni sa-so-si-su-so‘ bo‘g‘inlarini “Giloslar” guruhi yopiq bo‘g‘inda,ya’ni as-os-is-us-o‘s bo‘g‘inlarini talaffuz qilishlari tushuntiriladi.Guruxlardan bolalar navbatma-navbat chiqib,bo‘g‘inlarni talaffuz qiladilar.O‘yin bir necha marta takrorlanadi va o‘yinda bolalar rollarni almashadilar.Bunda lotoped bolalarni “S tovushini bo‘g‘inlarda tug‘ri va aniq talaffuz qilishlarini kuzatadi.
“Z” tovushini to‘g‘ri talaffuz etishga qaratilgan o‘yinlar.
“Gullar va asalarilar” o‘yini.
Maqsad: “Z” tovushini tutqga qiritish.
O‘yinning borishi: O‘yin boshlanishidan oldin kim asal arilar bo‘lishi,kim esa gullar bo‘lishi aniqlantirilib olinadi (masalan o‘g‘il bolalar asal arilar,qiz bolalar esa gullar).Keyin hammalari xona bo‘ylab yoki mayhonchada yuguradilar.Lotoped ishorasidan so‘ng (chapak chalish yoki biror bir predmetga urishi) qiz bolalar ya’ni gullar tizzalari bilan o‘tirradilar.Asalarilar qanotlarini qoqib guldan gulga qo‘nib yuradilar.
Buni ular asalarilarga taqlid qilgan holda bajaradilar: V-zz-z-z. Lotoped yana chapak chalishi bilan bolalar rollarini almashtiradilar.
“CHivinlarr o‘yini”.
Maqsad: “Z”tovushini nutqqa qiritish.
O‘yinning borishi: Endi hamma diqqat bilan meni eshitsin.Bugun sizlar bilan yana bir yangi o‘yin o‘ynaymiz.O‘yinning nomi “chivinlar” o‘yini .Bolalar bilan qanday qilib boqqa sayrga borganliklari haqida suhbat o‘tkazadi.Bolalar, esinggizdami,biz sizlar bilan boqqa sayrga borgan edik? Kechqi payt chivinlar bizilab kelib,bizni xo‘p chaqqan edi.Hozir sizlar bilan “chivinlar ”o‘yinini o‘ynaymiz, deyiladi. Bolalar buning uchun biz ikki guruhga bo‘linamiz. Birinsi guruh bolalari chivinlar,ikkinchi guruh bolalari esa sayr qilib yuruvchilar bo‘lishadi.CHivin bo‘lgan bolalar “z z z” deb sayr qilib yurgan bolalar ketidan yugurishadi.Sayr qilib yurgan bolalar esa chivinlardan qochishga,yashirinishga harakat qilib,uylariga yugurishadi.Xona burchagidagi stulchalar uycha hisoblanadi.So‘ngra,rolni almashasizlar.Hammaga tushunarlimi,unda boshladik.