Өзбекстан республикасы жоқары ҳӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги

Тема-w` Пулды4 з1р6рлиги 81м мазмуны, келип шы2ы7ы.
(w саат лекция, w саат 1мелий)
q. Пул келип шы2ы7ыны4 ш1р-ш1раятлары.
w. Пулды4 мазмуны
Пул - экономикалы3 категория болып, ж1мийетлик 3атнасы3ларда к5ринеди 81м алмасла7 3уныны4 5з алдына формасы сапасында айланса, т5ле7 81м топла7 3уралы формасында 3атнасады.
Пулды4 пайда болы7 ш1р-ш1раяты.

17. 
    Натурал хожалы3тан товар 5ндири7ши 81м товар алмасла7шы хожалы33а 5ти7и.
    

w. %нимди 5ндири7ши м6лкдарларды4 б5линип шы2ы7ы
Бул пулды4 пайда болы7 биринши ш1ртинен екинши ш1рти келип шы2ады. Ал еки ш1рт бирликте товарды 5ндири7ге кеткен мийнет 31режетлеринен товар 3унын 5лше7ди з1р6рлик 81м бул 5лше7 барлы3 товарлар2а эквивалентли товарды келтирип шы2ары72а з1р6рлик ту7дырады.
Алмасла7ды4 ра7ажлана7ы, 5ндиристи4 к5бейи7и к5плеген алмасла7шы товарлар ишинен улы7ма эквивалентти4 б5линип шы2ы7ына алып келеди. Мысалы, бундай товарлар2а мех скота, оннан кейин металлар 81м алтын, ал е4 кейнинде пулды4 келип шы2ы7ына алып келди. Себеби, бул бас3а эквивалент товарлардан бир 3ыйлылы2ы, б5лингишлиги, бурылып кети7ден са3ланы7ы жа2ынан озып кеткен еди.

w.Пулды4 мазмуны.

Пул - 3айта ислеп шы2ары7 процесси звеноларыны4 81м 81р кыйлы 3атнасы7шылары арасында2ы 3атнасы3ларды4 керекли актив элементи болып табылады.
Пулды4 мазмуны оларды4 3атнасы7ы менен т5мендегилерде к5ринеди.
q. *1р т6рли ж1мийетлик 3атнасы3ларды4 1мелге асырылы7ында
w. ЖМ% б5листирили7инде, к5шпес м6лкти 81м жерлерди сатып ал2анда, сат3анд
e. Товарлар 3унын к5рсети7ши ба8а аны3ланады.
Пул улы7ма товар эквиваленти болып табылады.


Тема-e` Пулды4 функциялары 81м т6рлери
(r саат лекция, w саат 1мелий)

q. Пул функциялары, составы 81м 5згешеликлери.

w. Пул т6рлери
e. На3лай емес пул обороты.

17. 
    Пул массасы 81м пул базасы
    

Пулды4 функцияларына оны4 стабиллиги я2ныйй бир 31липтелиги 81м 5згерислерге аз ушыра7шылы2ы характерли болып табылады. Сол 7а3ытта пулды4 роли 81р 3ыйлы ш1раятларда 5згереди.
Пул 3ун 5лшеми, айланыс 3уралы, т5ле7 3уралы, топла7 3уралы сыпатында 3атнасады.
Буннан да бас3а д6нья ж6злик пул функциясы да киреди я2ный халы3-аралы3 т5ле7 3уралы болып, м1млекет арасында пул операциялары ушын 3олланылады.
Пулды4 функциялары тек 2ана адамларды4 3атнасы7ында орынланады. Адамлар 2ана пулды4 м6мкиншиликлерин 3олланып товарлар базасын аны3лайды 81м саты7, сатып алы7 процессинде пулдан 3олланады, та2ы да топла7 3уралы сыпатында 3олланады. Демек, пул ж1мийетте экономикалы3 3атнасы3лар инструменти болып табылады.
Пулды4 3ун 5лшеми функциясы товарлар2а ба8а белгилегенде к5ринеди. Товарлар2а ба8а товарларды таярла72а кеткен 31режетлерден келип шы2ады. Е4 тийкар2ысы талап 81м усыныс д1режесинен байланыслы болады.
Пулды4 айланыс 3уралы функциясы товарларды сатып ал2анда 81м сат3анда к5ринеди. Товарларды 3арыйдарлар2а сатып сол 7а3ытта пулы алын2анда 2ана функция2а киреди. Бул фунуциясында на3 пул белгилери 3олланылады.
%збекстанда %збекстан валютасы С7м бул функцияны ат3арады. Шет ел валютасын товарды сат3анда яки сатып ал2анда 3олланы72а рухсат етилмеген. Пул айланысында оны4 айланыс тезлиги экономика ушын 18мийетли болып табылады. Пул айланысы тезлиги 3анша тез болс сонша айланыс3а пул массасы аз з1р6рли болады.
Пулды4 т5ле7 функциясы ссуда, кредит бери7де 81м оларды табы7да к5ринеди. Сондай-а3 салы3ларды т5ле7де, финанс органларынан 3аржылар ал2анда, сондай-а3 ис 8а3ы бойынша 3арызларды жабы7да да к5ринеди.
Оборотта 3атнаспайту2ын пуллар пулды4 топланы7ын 31липлестиреди 81м пулды4 топла7 3уралы функциясын орынлайды. Топлан2ан пуллар составына на3 пуллар 3алды2ы айырым адамларда2ы 81м банк счетларында2ы 3алды3лар киреди. Пулды4 бул функциясыны4 орынланы7ы кредит 3атнасы3ларыны4 ра7ажланы7ына ш1р-ш1раятлар жаратады.
Пулды4 т6рлери
Пул ра7ажлаып бары7шы экономикалы3 категория болып 5зини4 пайда болы7 7а3тынан баслап 5згерислерге ушырап бар2ан. Пул оборотында 81р 3ыйлы периодларда 81р т6рли пуллар 3олланыл2ан.
ХХ 1сирди4 басына шекем алтын те4гелер т6ринде на3 пуллар 3оллаыныл2ан (qiot-qiou). Алтын пулларды4 пул оборотына бол2ан талапты 3анаатландыра алма7ы ( пул2а бол2ан талап тез 5скен алтынды 5ндири7ге 3ара2анда) алтынны4 пулды таярла7 материалы ретинде 3олланылы7ы 3алып бар2ан. №а2аз пуллар 81м кредит пуллары ке4 3олланыла бар2ан.