O‘zbeqiston respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi maktabgacha ta’lim tashqilotlari direktor va mutaxassislarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

Sirg‘aluvchi tovushlarni nutqga qo‘yish, mustaxkamlashga oid o‘yinlar.
Tovushlar talaffuzining buzilishi aoosan artiqo`lyasion jihatdan talaffuz qilish qiyin bo‘lgan tovushlarda qo`zatilakdi.SHunday tovushlar qatoriga sirg‘aluvchi va shovqinli tovushlar qiradi.
Bu tovushlardagi kamchiliklarni bartaraf etish ishlarini bolalar uchun qiziqarli bo‘lgan o‘yin faoliyati bilan bog‘lab o‘tish orqali,korreksiyalash ishining samarahorligi oshadi.
Quyida keltirilgan o‘yinlar sirg‘aluvchi tovushlarni shaqillantirishga qaratilgan.
“Nasos” o‘yini.
Maqsad: Bolalarga “S” tovushini to‘g‘ri talaffuz etishga o‘rgatish.
O‘yinning borishi: Bolalar stulchalarda o‘tirishadi.Tarbiyachi bolalarga shunday deydi: - Hozir biz velosipedda sayr qilamiz.Velosipedda sayr qilishdan avval uning kamerasiga havo damlanganmi yoqi yo‘qmi shuni tekshiramiz.Velosiped uzoq vaqtgacha minilmaganligi sababli kamerasi bir oz bo‘shab qolibdi.Unga dam berish kerak.Nasos bilan kameraga havo yuboramiz.Nasosdan chiqayotgan haqo S-S-S,deb ovoz chiaradi.Bolalar avval birma-bir,so‘ngra birgalikda nasos harakatiga taqlid qilib,kameraga dam o`g`adilar.Kameraga dam berish vaqtida S-S-S tovushini cho‘zibroq etadilar.
Metodik ko‘rasatma: Bolalar S tovushini to‘g‘ri talaffuz ishlari uchun lab,til holati va oqimining til o‘rtasidan ishga z’tibor berib borish zaro`g`.
“SHarcha teshildi” o‘yini.
Maqsad: “S” tovushini nutqqa qiritish.
O‘yinning borishi: Lotoped bolalarga sharchalar tarqatib chiqadi va aytadi: “Bolalar,yaqinda biz yangi yil bayramini nishonlaymiz.SHuning uchun xonamizni chiroyli qilib bezatishimiz kerak” Kelinglar,hozir sizlar bilan birgalikda sharlarimizni shishiradilr.Lotoped ataylab 3-4 nafar bolaga teshik sharchalarniberib qo‘yadi.So‘ngra lotoped bolalar diqqatini teshilgan sharchadan chiqayotgan oqozga qaratadi,va bolalardan so‘raydi: “Bolalar qanday qanday ovoz eshityapsizlar” “Bolalar ps-ss-s-s”deb talaffuz etadilar.
“Ho‘kon” o‘yini.
Maqsad: “S” tovushini so‘zlarda to‘g‘ri talaffuz etish.
O‘yinning borishi: Bolalarga o‘yin qoidalarini tushuntirish.Bolalar tasavvo`g` qilinglar mana bu stol-ho‘kon:,stol ustidagi rasimlar, o‘yinchoqlarho‘konda sotiladigan narsalar.
Hozir sizlar bilan shu o‘yinni birgalikda o‘ynaymiz.Xozir bitta-bitta gapiraman va kelgan bola ho‘kondan narsa sotib olishi kerak.
O‘yinchoqlarni nomini rasimlarni xarid qilgan bola chiroyli baland ovoz bilannomlab berishadi.
-soat-sovun-sandiq
-hoska-stol-savat
-gilos-avtobus-sochiq
O‘yin davomida asosan “S” tovushi qatnashgan so‘zlarni o`g`g‘u berib jaranghor ovoz bilan talaffuz qilishga qaratish.
“Sabzilar va giloslar” o‘yini.
Maqsad: “S”tovushini bo‘g‘inlarda,so‘zlarda to‘g‘ri va aniq talaffuz etishga o‘rgatish.
O‘yinning borishi: Lotoped bolalarni 2 go`g`uhga ajiratadi va go`g`uxlar “sabzilar va “ “Giloslar”nomlari bilan nomlanadi.Bunda “Sabzilar”go`g`uhi ochiq bo‘g‘inda,ya’ni sa-so-si-su-so‘ bo‘g‘inlarini “Giloslar” go`g`uhi yopiq bo‘g‘inda,ya’ni as-os-is-us-o‘s bo‘g‘inlarini talaffuz qilishlari tushuntiriladi.Go`g`uxlardan bolalar navbatma-navbat chiqib,bo‘g‘inlarni talaffuz qiladilar.O‘yin bir necha marta takrorlrnadi va o‘yinda bolalar rollarni almashadilar.Bunda lotoped bolalarni “S tovushini bo‘g‘inlarda tug‘ri va aniq talaffuz qilishlarini qo`zatadi.
“Z” tovushini to‘g‘ri talaffuz etishga qaratilgan o‘yinlar.
“Gullar va asalarilar” o‘yini.
Maqsad: “Z” tovushini tutqga qiritish.
O‘yinning borishi: O‘yin boshlanishidan oldin qim asal arilar bo‘lishi,qim esa gullar bo‘lishi aniqlantirilib olinadi (masalan o‘g‘il bolalar asal arilar,qiz bolalar esa gullar).Keyin hammalari xona bo‘ylab yoqi mayhonchada yugo`g`adilar.Lotoped ishorasidan so‘ng (chapak chalish yoqi biror bir predmetga o`g`ishi) qiz bolalar ya’ni gullar tizzalari bilan o‘tirradilar.Asalarilar qanotlarini qoqib guldan gulga qo‘nib yo`g`adilar.
Buni ular asalarilarga taqlid qilgan holda bajaradilar: V-zz-z-z. Lotoped yana chapak chalishi bilan bolalar rollarini almashtiradilar.
“CHivinlarr o‘yini”.
Maqsad: “Z”tovushini nutqqa qiritish.
O‘yinning borishi: Endi hamma diqqat bilan meni eshitsin.Bugun sizlar bilan yana bir yangi o‘yin o‘ynaaymiz.O‘yinning nomi “chivinlar” o‘yini .Bolalar bilan qanday qilib boqqa sayrga borganliklari haqida suhbat o‘tkazadi.Bolalar, esinggizdami,biz sizlar bilan boqqa sayrga borgan edik? Kechqi payt chivinlar bizilab kelib,bizni xo‘p chaqqan edi.Hozir sizlar bilan “chivinlar ”o‘yinini o‘ynaymiz, deyiladi. Bolalar buning uchun biz ikqi go`g`uhga bo‘linamiz. Birinsi go`g`uh bolalari chivinlar,ikqinchi go`g`uh bolalari esa sayr qilib yo`g`uvchilar bo‘lishadi.CHivin bo‘lgan bolalar “z z z” deb sayr qilib yo`g`gan bolalar ketidan yugo`g`ishadi.Sayr qilib yo`g`gan bolalar esa chivinlardan qochishga,yashirinishga harakat qilib,uylariga yugo`g`ishadi.Xona bo`g`chagidagi stulchalar uycha hisoblanadi.So‘ngra,rolni almashasizlar.Hammaga tushunarlimi,unda boshladik.