O’zgaruvchan tok qonunlari

O'tkazgich qarsbiligi
Har xiI moddalardan (metallardan) va o'lchamliklarga ega bo'lgan o'tkazgichlarning qarshiligi o'rganilganda quyidagi xulosaga kelingan, ya'ni bir jinsIi moddadan yasalgan o'tkazgichning qarshiligi uning uzunligiga (I) to'g'ri proporsional, o'tkazgichning ko'ndalang kesim yuzasiga (S) teskari proporsional ekan:

bu yerda r - moddaning solishtirma qarshiligi deyiladi.
Solishtirma qarshilikka teskari bo'lgan kattalik

moddaning solishtirma 0 'tkazuvchanligi deyiladi. Solishtirma qarshilikning o'lchov birligi Om·m.
Moddaning solishtirma qarshiligi uning holatiga bog'liq. Masa1an, tcmpcraturaga. O'tkazilgan tajriba1ar shuni ko'rsatadiki, temperatura oshishi bilan o'tkazgich qarshiligi ham oshar ekan. Masa1an, bu holatni quyidagi tajriba orqa1i ko'rish mumkin.

Quyidagi rasmda ko'rsatilgan zanjirni yig'amiz, bunda B - manba (akkumulyator), G - galvanometr, R - o'tkazgich qarshiligi. O'tkazgichni qizdirganimizda galvanometer ko'rsatishi kamayadi, bu esa o'tkazgichning qarshiligini ortishidan dalolat beradi.
O'tkazgich solishtirma qarshiligining temperaturaga bog'liqligi shu modda qarshiliginjng temperaturaviy kocftitsiyenti bilan tavsitlanadi:

Qarshilikning temperaturaviy koeffitsiyenti har xiI temperatura1arda farq qiladi. Lekin ko'p metallardan yasalgan o'tkazgichlar uchun a ni temperaturaga bog'liqligi katta emas.
Juda katta bo'lmagan temperatura intervalida o'tkazgich qarshiligining temperaturaga bog'liqligi chiziqli qonuniyat bilan ifodalanadi:

bu yerda, ₀ 0 ⁰C da o'tkazgichning solishtirma qarshiligi.
Ko'p metallar uchun

Barcha elektrolitlarning qarshiligi (metallardan farqliroq) temperatura oshishi bilan kamayadi. Bu moddalar qarshiligining tcmperaturaviy koeffitsiyenti manfiy bo'ladi.
Juda past temperaturalarda taxminan 1-8 K da ayrim moddalarning (alyuminiy, qo'rg'oshin, rux, ) simob va boshqalar) qarshiligi milliard martaga r kamayib ketadi, deyarli nolga tcng bo'lib qoladi. Bu holat 1911-yilda golland fizigi G.KammerlingOnnes tomonidan kashf qilingan va bu hodisani o'ta o'tkazuvchanlik deb atagan.

rasmda moddaning solishtirma qarshiligini temperaturaga bog'liqIigi ko'rsatilgan.