Озик-овкат товарлари сифат экспертизаси-дарслик doc

Boyimjon. Boyimjonning vatani Hindiston bo‘lib, qalampir va pomidorga 
nisbatan issiqsevar, to‘q binafsha rangli, pishganda qo‘ng‘ir-sarg‘ish ranga kiradi. 
Boyimjon mevasi tarkibida 2,5-4,6 % qand, 0,6-1,4% oqsil, 0,6-0,7%, pektin 
moddalari, 0,5-0,7% mineral moddalar bo‘ladi. Vitaminlardan S, V
1
, V
2
, RR, 
karotin uchraydi. Boyimjon qaynatib, qovurib iste’mol qilinadi, ikra, qiymalar va 
konserva mahsulotlari tayyorlashda foydalaniladi. 
O‘zbekistonda ho‘raki navlaridan Bolgarskiy-87, Avrora, Yerevanskiy-3 
kabi navlari keng tarqalgan. 
Boyimjon sifat ko‘rsatkichlari bo‘yicha GOST 13907-86 standarti talabiga 
javob berishi kerak. Bu standart talabi bo‘yicha boyimjon yangi, butun, toza, 
sog‘lom, so‘limagan, shakli va rangi shu botanik navga mos, mexanik 
shikastlanmagan bo‘lishi kerak. Standart talabi bo‘yicha boyimjon sabzavoti uchun 
asosiy ko‘rsakichlardan biri ularning uzunligi hisoblanadi. Uzunchoq shaklli 
boyimjonlarda sabzavot uzunligi 10 sm dan kam bo‘lmasligi kerak. Boshqa 
shakldagi boyimjonlar uchun esa katta ko‘ndalang kesimining diametri 
me’yorlanadi. Ularda katta ko‘ndalang kesimning diametri 5 sm dan kam 
bo‘lmasligi talab etiladi. 
Mazkur standartda ko‘rsatilganidek, boyimjon massasida po‘stlog‘i sal 
so‘ligan, yengil shikastlangan boyimjon mevalari miqdori 10,0% gacha bo‘lishiga 
ruxsat etiladi.
Qalampir. Qalampir ham issiqsevar o‘simlik bo‘lib vatani Janubiy Amerika 
hisoblanadi. Qalampir navlari tarkibidagi achchiq modda (kapsaitsin) miqdoriga 
qarab ikki guruhga: achchiq va shirin (chuchuk) qalampirga bo‘linadi. 
Achchiq qalampir mevasi tarkibida kapsaitsin ko‘p bo‘lib, po‘sti yupqa, 
mayda uzunchoq, konussimon bo‘ladi. Undan asosan sabzavotlarni sirkalash, 
tuzlash va konervalashda ziravor sifatida foydalaniladi. 
Shirin qalampir mevasi yirik etli, tarkibida kopsaitsinni juda kam saqlaydi. 
U ovqatga yangiligicha va konservalar tayyorlashda ishlatiladi. Tarkibida S 
vitamini ( askorbat kislota) miqdori bo‘yicha sabzavotlar ichida qalampirlar 
birinchi o‘rinda turadi. Bundan tashqari shirin qalampir takibida qand (5,4%), 
fosfor tuzlari, R vitamini va karotinlar bor. 
Tabiiy sharoitda va issiqxonalarda yetishtirilib, tayyorlanadigan, aholiga 
sotiladigan va qayta ishlashga mo‘ljallangan shirin qalampirlar sifat ko‘rsatkichlari 
bo‘yicha GOST 13908-87 standarti talabiga javob berishi kerak. Bu standart talabi 
bo‘yicha qalampir yangi, toza, butun, sog‘lom, shakli va rangi jihatidan shu 
botanik navga mos keladigan, boldoqli bo‘lishi kerak. Hidi va ta’mi esa o‘ziga xos, 
sal achchiq ta’mi, begona hidlarsiz va ta’mlarsiz bo‘lishi kerak. Mazkur standartga 
binoan uzunchoq shaklli qalampirlarning uzunligi 6 sm dan, yumaloq shakli 
qalampirlarda esa ko‘ndalang kesimining diametri 4,0 sm dan kam bo‘lmasligi 
talab etiladi. 
Qalampirda ozroq so‘ligan, lekin burishib qolmagan qalampirlar miqdori 
10% gacha va o‘lchamlari bo‘yicha belgilangan me’yordan 1 sm dan ortiq 
bo‘lmagan qalampirlar miqdori esa 5,0% gacha bo‘lishiga yo‘l qo‘yiladi. 
www.sies.uz
Page 69 of 306 

---

70
Standart talabi bo‘yicha shirin qalampir yangi, toza, butun, sog‘lom, shakli 
va rangi jihatidan shu botanik navga mos keladigan, salgina achchiq ta’mli bo‘lishi 
kerak. 
Achchiq qalampir ham yangi, toza, sog‘lom, pishib yetilgan, bandli, achchiq 
ta’mli bo‘lishi kerak.