Oziq-ovqat kimyosi

Bajarish texnikasi. Tekshiriladigan qandolat mahsulotining 60-70 
g namunasi farfor havonchasida juda ham kichik qilib maydalanadi. 
Maydalangan mahsulotdan 0,01 g aniqlik bilan 25 g namuna tortib 
olinib, 500 ml li kolbaga solinadi va ustidan 250 ml distillangan suv 
qo‘yiladi. Namuna quyilgan suv bilan yaxshilab aralashtirilgandan keyin 
30 daqiqaga qoldiriladi (har 10 daqiqada namuna suv bilan aralashtirilib 
turiladi). 
Ko‘rsatilgan muddat o‘tgandan keyin namuna eritmasi paxtali 
filtrda filtrlanadi. Filtratdan pipetka yordamida 50 ml olinib, konussimon 
kolbaga (100 ml) solinadi va shtativga o‘rnatilgan byuretka orqali xlorid 
yoki sulfat kislotaning 0,1 N li eritmasi bilan titrlanadi. Titrlashdan 
oldin filtratga bromtimol indikatori ( 1 g bromtimol 100 ml etil spirtida 
eritiladi) qo‘shiladi. Sariq rang paydo bo‘lguncha titrlanadi.
Mahsulotning ishqoriylik gradusi (
X
) qo‘yidagi formula 
yordamida hisoblanadi: 
g
V
V
V
g
V
V
V
X








1
2
1
2
10
10
100
, 
bunda 
V
- titrlash uchun sarflangan 0,1 N li kislota eritmasi hajmi, ml; 
2
V
- namuna ekstraktining umumiy hajmi, ml; 
1
V
- titrlash uchun olingan filtrat hajmi, ml; 
g
- tajriba uchun olingan mahsulot namunasi, g. 
 
Sutni saqlash muddatining uning kislotaliligiga
ta’siri va zichligini o‘rganish 
Sut inson uchun eng qulay va yuqori biologik qiymatga ega 
bo‘lgan mahsulot bo‘lib, mikroorganizmlarning o‘rchishi uchun ham 
qulay sharoit hisoblanadi. Mikroorganizmlar soniga qarab sut to‘rt 
sinfga bo‘linadi: I sinf - sutning 1 ml da 500 minggacha, II – 4 mln. 
gacha, III – 20 mln. gacha, IV – 20 mln. dan oshiq mikroorganizmlar 
bo‘ladi. Sutni saqlash muddati qancha uzoq va harorati baland bo‘lsa, 
undagi mikroorganizmlar shuncha tez ko‘payadi.
Sut mikroorganizmlari ichida inson sog‘lig‘i uchun foydali (sut 
kislotasini hosil qiladiganlar), zararli (kasallik keltirib chiqaradigan) va 

---

218 
sutning gigenik ko‘rsatkichlarini yomonlashtiradigan (yog‘ kislotalarini 
hosil qiladigan, chiritadigan) mikroorganizmlar bo‘ladi. 
Mikroorganizmlar fermentlari ta’sirida sut shakari - laktoza (4,0 – 
5,3 %) parchalanganda kislotalar hosil bo‘ladi. Ularning hosil 
bo‘lishiga harorat o‘zgarmas bo‘lganda, saqlash muddati katta ta’sir 
ko‘rsatadi. Shu boisdan ham sutni uzoq muddat davomida saqlash 
tavsiya qilinmaydi. 
Sutning zichligi eng muhim sifat ko‘rsatkichlaridan biri 
hisoblanadi. Bu ko‘rsatkich sutning tabiiyligini belgilovchi, ya’ni uning 
qalbakilashtirilmaganligini 
ko‘rsatuvchi 
koeffitsient 
hisoblanadi. 
Sigirdan sog‘ib olingan yangi sutning zichligi uning nasliga, yem 
tarkibiga, havo haroratiga bog‘liq bo‘lib, 1,027 - 1,032 g/ml ni tashkil 
etadi. Agar sutga suv qo‘shilsa, uning zichligi pasayib ketadi.