O‘zmu xabarlari вестник нууз acta nuuz
Download 1.91 Mb. Pdf ko'rish
|
NEMIS VA O‘ZBEK TILLARIDA UY HAYVONLARI NOMI BILAN SHAKLLANGAN DENGIZ HAYVONLARI
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tadqiqot metodologiyasi
|
Mavzuga
oid adabiyotlar tahlili. Sotsiolingvistikaning rivojlanishiga antropologiya, sotsiologiya kabi gumanitar fanlar vakilllari bilan bir qatorda umumiy tilshunoslik vakillari, yosh grammatikachilar, F. De Sossyur, Amerikalik tadqiqotchilar hamda rus sosiolingvistikasi vakillari ham yetarlicha hissa qo‘shdilar [7, 12, 14, 4, 2, 3, 8, 9, 10, 14]. Hozirga kelib nutqiy janrlarning sotsiolingvistikasini o‘rganish kundan kunga ommalashmoqda. Chunki nutqiy janrlarning sotsiolingvistikasini o‘rganish tilning funksionallashuvini o‘rganishda muhimdir. Shuning uchun ham nutqiy janrlarning ijtimoiy xususiyatlarini aniqlash usullari nutqiy janrlar nazariyasining asosiy masalalaridan sanaladi [8]. Tadqiqot metodologiyasi. Umuman olganda, nutqiy janrlar sotsiolingvistikasi tilning ijtimoiy tabiatiga murojaat qilar ekan, undan olinadigan natija maxsus ijtimoiy lingvistik yaxlit butun shakllar va ularda mavjud ijtimoiy xabarni to‘liq anglashdir. Bu usul orqali bir tomondan so‘zlovchi va tinglovchiga tegishli jamiyat va uning ijtimoiy hayotiga oid ma’lumotlar, ya’ni tildan foydalanayotgan kishilar jamiyati, bu jamiyatning ijtimoiy hayoti, til egalarining yoshi, ijtimoiy mavqei, madaniyat va bilim darajasi, yashash joyi kabilar orasidagi farqlar anglansa, ikkinchi tomondan, so‘zlovchi va tinglovchi kim bilan (bir yoki bir nechta kishi), qanday ijtimoiy muhitda, ya’ni qulay/noqulay sharoitda, rasmiy/ norasmiy muhitda, qanday maqsadda (muloqot, xabar, ta’sir etish) gaplashayotganligini aniqlanadi. Masalan, o‘zbek sotsiumida “xushomad” nutqiy janri uylanmagan yigit va qizlarga xoslanganligi bilan ajralib turadi. O‘zbek sotsiumida qariyalarning yoshlarga “xushomad” qilishi noqulay vaziyat, tushunmovchilikni keltirib chiqaradi va bu jaayonda o‘zbek sotsiumida qariyalarga nisbatan “qarib quyilmagan” kabi metaforik iborali ijtimoiy munosabat kelib chiqadi. Demak, maishiy nutqiy janrlar qo‘llanilishida halqning milliy mentalitetidan kelib chiqib turli nutqiy vaziyatlarda ijtimoiy yosh munosabatlarining o‘ziga xosliklari mavjud. Shuni aytish kerakki, o‘zbek sotsiumida ushbu nutqiy janr yosh xususiyatlariga ko‘ra so‘zlovchining o‘z tengqurlari bilan o‘tkazilishi bilan ham xarakterlanadi. Shu sababli ham har qanday jamiyatda “xushomad” nutqiy janrining sosiolingvistikasidan xabardor bo‘lmay turib, ya’ni kim bilan, qay tarzda, qachon xushomad qilishni bilmay turib Download 1.91 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|