P. G‘ulomov, O‘zbekiston Xalq o‘qituvchisi X. Inog‘omov
Download 4.44 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Aholisi. Yevropada, 2018-yil ma’lumotlariga ko‘ra, 746 mln. kishi
istiqomat qiladi (Rossiyaning Osiyodagi qismi bilan birga). Bu dunyo aholisining 9,8 % ini tashkil etadi. Yevropaning jahon aholisidagi ulu- shi aholi tabiiy ko‘payishining o‘ta pastligi tufayli borgan sari kamayib bormoqda. Umumiy hisobda Yevropa mamlakatlarida tug‘ilish va o‘lim ko‘rsatkichlari deyarli bir xil, tabiiy ko‘payish esa yo‘q. Tug‘ilish darajasi o‘limdan ko‘ra past bo‘lib, aholining tabiiy kamayishi ro‘y berayotgan Yevropa davlatlari soni yildan yilga ko‘paymoqda. Germaniya, Gretsiya, Portugaliya, Bolgariya, Serbiya, Latviya, Litva, Estoniya, Ukraina, Rumi- niya, Moldova, Vengriya va boshqa mamlakatlarda bunday vaziyat uzoq vaqtdan buyon kuzatilmoqda. Tug‘ilishning pastligi tufayli Yevropa mamlakatlarida aholi qarishi ja- rayoni ro‘y bermoqda. 2018-yil holatiga ko‘ra, qit’a aholisining 16 % ini 14 yoshgacha bolalar tashkil etgan holda, 65 yoshdan katta bo‘lgan aholi qatlamining ulushi 18 % ga teng. Yevropa xalqaro migratsiyaning yirik markazi hisoblanadi. Ayniq- sa, G‘arbiy Yevropaning eng rivojlangan mamlakatlari dunyodagi yi- rik immigratsiya markazlari hisoblanadi. G‘arbiy Yevropaga Osiyo va Afrikadan aholi ko‘chib kelishining sabablari, asosan, iqtisodiy mo- hiyatga ega, ya’ni G‘arbiy Yevropa davlatlarining mehnat bozorida ish o‘rinlarining ko‘pligi hamda turmush darajasining yuqoriligi bilan izohlanadi. G‘arbiy Yevropaga qit’aning iqtisodiy jihatdan birmuncha http://eduportal.uz http://eduportal.uz 71 sustroq rivojlangan janubiy va sharqiy qismidagi mamlakatlar aholisi ham faol ravishda ko‘chib bormoqda. Yevropa davlatlarida, dunyoning boshqa mintaqalariga nisbatan, ur- banizatsiya jarayoni ertaroq boshlangan edi. Hozirgi vaqtda Yevropa qit’asining urbanizatsiya darajasi 75 % ga yaqin. Shaharlashuv darajasi, ayniqsa G‘arbiy va Shimoliy Yevropadagi rivojlangan davlatlarda yuqori bo‘lib, ba’zi hollarda 90 % dan ortib ketgan. Janubiy va Sharqiy Yevro- pa mamlakatlarida shahar aholisining ulushi biroz pastroq, lekin deyarli barcha davlatlarda 50 % dan oshadi. Qit’ada urbanizatsiya ko‘rsatkichi faqatgina Moldova hamda Bosniya va Gersegovinada 50 % dan pastroq. Yevropa mamlakatlari o‘rtasida aholi zichligi bo‘yicha katta tafovut- lar mavjud. Bunga tabiiy sharoit, ayniqsa iqlim va relyef katta ta’sir ko‘rsatgan. G‘arbiy va Janubiy Yevropaning daryo vodiylari va dengizbo‘yi tekisliklarida aholi zichligi eng yuqori. Shimoliy Yevropa mamlakatlarida aholi zichligi ancha past. Bu mamlakatlarda aholining katta qismi ularning janubidagi dengizlarga tutash hududlarida mujassamlashgan. Yevropada eng keng tarqalgan din xristianlik hisoblanadi. Shimoliy Yevropada protestantlar, Janubiy Yevropa davlatlarida (Gretsiyadan tash- qari) esa katoliklar yetakchilik qiladi. G‘arbiy Yevropa davlatlarida xris- tianlikning bu ikki mazhabi aralash holda tarqalgan. Sharqiy Yevropa davlatlarida katolik va pravoslav xristianlik asosiy dinlar hisoblanadi. Pra- voslavlar soni jihatidan Rossiya, Ukraina, Ruminiya, Bolgariya, Belarus, Serbiya kabi davlatlar alohida ajralib turadi. Shuningdek, qit’adagi 2 ta davlatda mahalliy aholisi tarkibida musulmonlarning ulushi 50 % dan yuqori – bular Bolqon yarimorolida joylashgan Albaniya hamda Bosniya va Gersegovinadir. 1. Yevropa tabiatining qanday xususiyatlari mamlakatlarining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatdi? 2. Yevropaning qaysi mamlakatlari yoqilg‘i-energetika resurslariga boy? 3. Yevropa mamlakatlari aholisining tabiiy ko‘payishi va yosh tarkibini tavsiflang. http://eduportal.uz http://eduportal.uz |
